Natuur smeekt om water na droogste maart ooit, experts maken zich zorgen

Het is een compleet ander beeld dan een jaar geleden, toen we met de natste lente sinds het begin van de metingen te maken kregen. Vooral in april en mei kwam het vorig jaar met bakken uit de hemel.

Wat de komende maanden gaan brengen, is nog afwachten, maar maart was in ieder geval uitzonderlijk droog en ook voor begin april wordt weinig regen verwacht. "Er zijn ook plekken waar de hele maand nagenoeg niets is gevallen", zegt Amara Onwuka van Buienradar. "Het oude record was 9,3 millimeter in maart 2012."

Het blijft droog

En de komende tijd blijft het droog. "De komende dagen ziet het er droog uit. We hebben te maken met een hogedrukgebied, dat zorgt voor zonnig en droog lenteweer. Deze week gaat er waarschijnlijk geen neerslag vallen. Volgende week nemen de neerslagkansen een klein beetje toe, maar het gaat dan niet om grote hoeveelheden."

Volgens Rijkswaterstaat begint het droogteseizoen op 1 april. De komende maanden worden de dagen langer en groeien planten hard, waardoor er veel water verdampt. Als het niet genoeg regent, en als er niet genoeg water wordt aangevoerd vanuit de grote rivieren, heeft dat onder meer voor de natuur gevolgen.

De gevolgen van droogte zijn vaak 'een aaneenschakeling van zaken', zegt bioloog Arnold van Vliet van de Wageningen Universiteit. "Beuken en eiken hebben het op veel plekken al zwaar. Dat komt door de opgebouwde schade van de droogte en hitte in eerdere jaren." Volgens Van Vliet wordt dat erger door de stikstofuitstoot. "Het zorgt dat ze minder wortels aanmaken en meer blad. Dat maakt ze extra kwetsbaar bij droogte."

Weidevogels

De droogte van afgelopen maand is niet alleen slecht voor planten, maar ook voor dieren, zegt Van Vliet. "Waar ik me nu direct grote zorgen over maak zijn de weidevogels", vertelt hij. "De jonge vogeltjes die binnenkort uit het ei komen halen hun voeding uit de bodem, maar omdat de toplaag nu is uitgedroogd, komen ze met hun snavels de bodem niet in en kruipen bodemdieren dieper weg. Het is dan veel moeilijker om aan voldoende voedsel te komen. En de waterstandverlaging voor boeren verergert de situatie."

Ook padden en kikkers krijgen het moeilijk. "Ondiepe vennen en plassen drogen op, waardoor kikkerdril en de dikkopjes die daar uit komen het risico lopen te verdrogen."

Boeren hebben ook last van de droogte, en nemen alvast maatregelen om te voorkomen dat ze later in het seizoen water tekortkomen. Ze hebben lessen getrokken uit eerdere periodes van droogte, zoals in 2018 en 2022, toen het ook lang erg droog was.

"Boeren zijn meer water gaan vasthouden sinds 2018", zegt droogtedeskundige Niko Wanders van de Universiteit Utrecht. "Ze hebben bijvoorbeeld kleine slootjes gedempt die anders water afvoeren, of ze pompen extra water op." 

Andere mentaliteit

Niet alleen boeren, maar ook de overheid houdt steeds meer rekening met droogte. "Ook in natuurgebieden zijn we beter water gaan vasthouden, bijvoorbeeld met extra waterbuffers", vertelt Wanders. "De mentaliteit is veranderd sinds 2018. Er is meer geld beschikbaar en er zijn speciale droogteprogramma's opgezet."

Er wordt ook gewerkt aan langetermijnplannen om het landschap zo in te richten dat er meer water wordt vastgehouden, maar dat gaat niet zo snel. "Over die hele grote structurele landschapsveranderingen gaat wat meer tijd heen", zegt de droogtedeskundige. "Dat kost soms wel tientallen jaren. Maar toch kunnen we de droogte nu al beter aan dan in 2018 en 2022."

Dat komt volgens Wanders omdat we tegenwoordig het hele jaar bezig zijn met de voorbereidingen op het voorjaar en de zomer. "Ook in de winter is droogte een topic, ook als het nat is denken we aan de droogte."

Vorig jaar maakten we deze video, over de vraag hoe we er ook in tijden van droogte voor zorgen dat er genoeg water is voor iedereen: