Wie wil Taghi nu nog verdedigen? En zes andere vragen

Het was de zoveelste opmerkelijke wending in het grootschalige Marengo-proces: de arrestatie van Shukrula gisteren. De advocaat, die sinds november de tot levenslang veroordeelde crimineel Ridouan Taghi verdedigt in het hoger beroep, wordt ervan verdacht boodschappen van Taghi te hebben doorgespeeld aan diens criminele organisatie. Daarmee zou de 36-jarige advocaat zelf onderdeel zijn geworden van die organisatie.

En dat is de derde keer: eerder werden Taghi's advocaten Youssef Taghi (een neef van de verdachte) en strafpleiter Inez Weski om dezelfde verdenking gearresteerd.

Wat zijn nu eigenlijk precies de regels rond het delen van informatie? En hoe kunnen we advocaten beschermen tegen zulke verdenkingen? Hoogleraar Brinkhoff geeft antwoorden bij zeven vragen hierover.

1. Wat mag een advocaat bespreken met derden?

"Alles wat een verdachte en de advocaat inhoudelijk over de zaak bespreken, valt onder de geheimhoudingsrelatie", zegt Brinkhoff. "De regel is simpel: over de zaak moet de advocaat zwijgen als het graf. Dus geen woord tegen de familie van de verdachte, of je eigen familie, of anderen."

Dat geldt voor alle zaken, ongeacht de omvang of verdenking. "Van kleine zaken, waarin bijvoorbeeld een diefstal of mishandeling heeft plaatsgevonden, tot grote zaken waarin moord en drugshandel een rol spelen."

In strafzaken geldt hetzelfde basisprincipe als in de geneeskunde: iedereen heeft recht op vertrouwelijke gesprekken met zijn arts of advocaat, zonder dat de overheid meeluistert en die informatie later tegen je kan gebruiken. "Dat is een groot goed in de democratie", voegt hij toe.

2. Zijn er uitzonderingen?

"Als advocaat moet je meestal in contact komen met familieleden voor praktische zaken, bijvoorbeeld omdat de verdachte zijn medicijnen, een tandenborstel of kleding moet hebben. Dat is normaal, dat mag, omdat het niet inhoudelijk met de zaak te maken heeft."

Het is uit den boze om speciale boodschappen over te brengen, ook als die niet met de zaak te maken lijken te hebben. "Want dat houdt het risico in dat je, bedoeld of onbedoeld, informatie doorgeeft die ertoe leidt dat een bepaalde criminele handel en wandel voortgezet kan worden. Daar moeten advocaten ontzettend voor oppassen, want dan ontstaat het gevaar dat je – zoals Weski en Shukrula overkomt – ervan wordt verdacht onderdeel te gaan uitmaken de organisatie."

Shukrula is, evenals Weski eerder, in beperking gesteld. Dat betekent dat hij alleen contact mag hebben met zijn advocaat. "Zolang hij in beperking zit, worden de regels nog strenger toegepast. Dan is zelfs met familie praten over een tandenborstel op het randje."

3. Zijn Weski en Shukrula onder druk gezet?

"Je kunt het niet bewijzen, maar die kans is er zeker", reageert Brinkhoff. "Het is moeilijk voor te stellen dat een advocaat, zonder hiertoe te worden gedwongen, zijn hele carrière en reputatie op het spel zet door als doorgeefluik te fungeren voor een criminele organisatie."

Taghi zelf meldt via advocaat Sjoerd van Berge Henegouwen, die hem bijstaat in procedures bij het Europese Hof voor de rechten van de Mens, aan Het Parool dat hij Shukrula niet onder druk heeft gezet. "Mijn cliënt zegt dat hij misschien weleens aan Shukrula heeft gevraagd om zijn zus te bellen om 75 euro te storten op zijn bajesrekening", zegt Van Berge Henegouwen.

In deze video leggen we je meer uit over het Marengo-proces, waar Taghi de hoofdverdachte is:

4. Hoe kunnen we advocaten beschermen tegen druk van cliënten?

Dat is 'ontzettend lastig', vindt Brinkhoff. "En het is een vraag waar we snel een antwoord op moeten vinden."

Juist de vertrouwelijkheid van het contact tussen advocaten en verdachten maakt een oplossing moeilijk. "Helaas komt dit basisprincipe nu onder druk te staan, omdat we nu hoogst uitzonderlijke voorbeelden zien dat advocaten worden gebruikt om hen dingen te laten doen die ze niet willen."

Een mogelijk middel is een wet invoeren die justitie toestaat in uitzonderlijke gevallen mee te luisteren met gesprekken tussen verdachten en advocaten. Een wetsvoorstel met die strekking werd eerder ingediend door Franc Weerwind, de voormalig minister voor Rechtsbescherming. Dat voorstel lijkt genoeg politieke steun te krijgen en wordt dus waarschijnlijk ingevoerd op een later tijdstip.

"Dat is een zeer zwaar en eigenlijk ongewenst middel", zegt Brinkhoff. "Omdat het inbreuk maakt op de vertrouwelijke relatie tussen advocaat en zijn cliënt. Maar tegelijk is het – helaas – in bijzondere gevallen nodig. Al moet het echt gelden voor zeer uitzonderlijke zaken, zoals het Marengo-proces."

Tegelijk kan ook dat voorstel juist advocaten in gevaar brengen, vreest de hoogleraar: "Als gewetenloze criminelen denken dat vertrouwelijke informatie bij een advocaat niet meer vertrouwelijk is, dan kan dat voor hen potentieel gevaarlijk zijn. Want in en rond dit proces hebben we gezien dat er geen grenzen zijn aan hoever criminelen willen gaan."

5. Wat doet dit met het vertrouwen in de advocatuur?

"Dat krijgt een flinke knauw. Maar ik hecht eraan dit te zeggen: de advocaat vormt in deze kwestie niet de kern van het probleem. Het probleem zijn de grote criminele organisaties, met veel macht en veel geld, die nietsontziend te werk kunnen gaan. De advocaat is een makkelijke prooi."

Een moeilijke bijkomstigheid is dat de advocaten zich bij hun verdediging ook niet zomaar kunnen beroepen op dwang door hun cliënt. "Ten eerste omdat je dan toch de zwijgplicht schendt. Maar vooral omdat je jezelf daarmee extra in gevaar brengt."

Over de zaak tegen Taghi's eerdere advocaat Inez Weski maakten we deze video:

6. Kan het OM de vervolging van Weski en Shukrula niet gewoon stoppen?

"Dat kan niet", zegt Brinkhoff resoluut. "Het OM kan dit niet zomaar laten passeren, ondanks de wrange omstandigheden. Je kunt niet de situatie laten bestaan dat advocaten dit doen, wat de omstandigheden ook zijn. Hun hoop ligt bij de rechter: die bepaalt uiteindelijk of een straf wordt opgelegd, en zo ja welke straf."

7. Wie wil Taghi nu nog bijstaan?

"Shukrula deed de verdediging samen met een andere advocaat, Carlo Crince le Roy. Het is even afwachten of die door wil met de verdediging. Mocht hij afhaken, dat is het voor Taghi met een factor 100.000 moeilijker geworden om nog een advocaat te vinden. Een rechter zou in theorie iemand de zaak kunnen toewijzen, maar dat zie ik niet zo snel gebeuren. Dat zou onderhand onmenselijk zijn."