Incidenten op 4 en 5 mei: 'Herdenkingen roepen in deze tijd meer reacties op'

Duizenden mensen verzamelden zich eergisteren op de Dam in Amsterdam om de Nationale Dodenherdenking bij te wonen. Om 20.00 uur was het daar en op veel plekken in de rest van Nederland twee minuten stil, voor alle mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen of tijdens oorlogssituaties of vredesoperaties na WO II waarbij Nederland betrokken was.

Rug toekeren

Aan die stille twee minuten gingen minder geruisloze momenten vooraf. Zo keerden tijdens de toespraak van premier Dick Schoof tientallen mensen in het publiek hem de rug toe.

Ook toen PVV'er en Tweede Kamervoorzitter Martin Bosma vlak daarna een krans legde, draaiden zij zich om. Activist Frank van der Linde had hier, net als vorig jaar, toe opgeroepen, omdat hij vindt dat de dodenherdenking niet gekaapt mag worden 'door extreemrechts die medeplichtig is aan de genocide in Gaza'.

Kort daarna, toen het Wilhelmus net was ingezet, probeerden demonstranten de Palestijnse vlag omhoog te houden. Ook werden er leuzen geroepen. De politie wil niet zeggen om wat voor leuzen het ging, maar op beelden is te zien hoe een vrouw wordt opgepakt die 'Free Palestine' roept, zo zie je hieronder.

De activisten, drie mensen, werden opgepakt vanwege het verstoren van de dodenherdenking. Drie anderen werden aangehouden voor openbare dronkenschap, het niet tonen van identificatie en omdat een persoon een gebiedsverbod had. Allen zijn inmiddels weer vrij.

Ook gisteren, tachtig jaar nadat Nederland werd bevrijd van de Duitse bezetters, werd een aantal keer gedemonstreerd. Gisterochtend stonden zo'n 250 tot 300 actievoerders klaar in Wageningen, bij de nationale viering van Bevrijdingsdag.

Tegen komst Schoof en Bosma

Ook deze groep demonstreerde tegen de aanwezigheid van premier Schoof en Kamervoorzitter Bosma. Volgens de actievoerders draagt Schoof de verantwoordelijkheid voor 'een kabinet dat weigert een rode lijn te trekken tegen het grootschalige geweld gepleegd door Israël, ondanks overweldigend bewijs van genocide op het Palestijnse volk'. Bosma heeft zich volgens hen 'herhaaldelijk uitgelaten in anti-islamitische, antisemitische en pro-apartheidstermen'.

Tijdens de toespraak van defensieminister Ruben Brekelmans op het 5 Mei Plein in Wageningen was een korte verstoring. Zeker een persoon liep het plein op en meerdere mensen werden afgevoerd. Bekijk de beelden:

De Poolse premier Donald Tusk hield later nog zonder problemen een toespraak. Maar even later, toen Schoof het podium opkwam om het bevrijdingsvuur te ontsteken, werd er boe geroepen en een rookbom gegooid.

Tientallen mensen in het publiek hielden 'rode kaarten' in de lucht die eerder op de dag waren uitgedeeld door demonstranten. Bekijk beelden van het protest:

Premier Schoof vindt het 'jammer' dat er op 4 en 5 mei protesten zijn geweest, zei hij na afloop. "Ik had gehoopt dat we beide dagen met wat meer waardigheid de bevrijding zouden vieren", aldus de premier.

Ieders 'goed recht'

Demonstreren is volgens de premier ieders 'goed recht', maar 'het is gewoon jammer'. De protesten zijn veelal gericht op het kabinetsbeleid ten aanzien van Israël en de militaire acties van dat land in de Gazastrook. Schoof geeft aan 'het niet gepast' te vinden om daar tijdens de Nationale Herdenking en Bevrijdingsdag aandacht voor te vragen.

Een woordvoerder van de grote groep demonstranten die gisterochtend in Wageningen stond, zegt daarover dat er 'goede gesprekken' zijn gevoerd over het actievoeren op 5 mei.

'Het één volgt het ander op'

Jon Schilder, hoogleraar staats- en bestuursrecht VU, zegt dat 4 en 5 mei-herdenkingen in deze tijd 'meer reacties oproepen dan in het verleden'. "Op 5 mei heb ik het nog niet meegemaakt. Maar we zien wel vaker dat herdenkingsbijeenkomsten worden verstoord, zoals een aantal jaar geleden op de Dam."

Demonstranten kiezen acties waarbij ze zoveel mogelijk publiciteit kunnen genereren, en de creativiteit daarbij is niet snel uitgeput, stelt Schilder. "Dit krijgt nu ook weer aandacht en zal gevolgd worden door nieuwe voorbeelden. Maar er wordt wel hinder veroorzaakt. En dan zijn er grenzen bereikt. Het is een herdenking van slachtoffers, dat is een pijnlijk gebeuren."

Dit gedrag veranderen, is lastig, stelt Schilder. "Kijk maar naar de blokkades op de A12 van XR, daar kun je weinig aan doen. Je kunt mensen oppakken, boetes uitdelen, maar heel effectief is dat niet. Schiphol heeft sinds kort langdurige gebiedsverboden, maar het moet blijken of dat werkt."

Oproepen

Het is niet duidelijk in hoeverre de verschillende demonstraties een link met elkaar hebben en of alle demonstranten bij dezelfde groep behoren. Vaststaat dat mensen in ieder geval zijn opgeroepen om in actie te komen, bijvoorbeeld via het uitdelen van flyers en sociale media.

De pro-Palestijnse protesten in Wageningen gingen volgens burgemeester Floor Vermeulen 'alle perken te buiten'. "Demonstreren mag, ook op 5 mei, maar dit was geen demonstreren maar verstoren." Burgemeester Vermeulen zegt dat hij zijn excuses heeft aangeboden aan Schoof en Tusk.

Justitieminister David van Weel uitte eerder al zijn zorgen over mogelijke demonstraties op 4 en 5 mei. Hij deed de oproep op 22 april, toen er al meerdere demonstraties bij gemeenten waren aangevraagd. Van Weel riep mensen die wilden demonstreren op om 'rekening met elkaar te houden en je af te vragen of je bijdraagt aan verbinding of aan verdere polarisatie'.

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei laat in een reactie weten: "Het is begrijpelijk dat mensen zorgen hebben over wat er in de wereld gebeurt, maar er moet wel een balans zijn in hoe mensen daar uiting aan geven."