Experts buitelen over elkaar heen: Ozempic maakt écht groot verschil bij meerdere ziektes

Vooraanstaande artsen, wetenschappers en andere mensen uit het vak kwamen afgelopen week af op het jaarlijkse obesitascongres in Malaga, Spanje. Op de bijeenkomst worden de nieuwste wetenschappelijke inzichten op het gebied van obesitas besproken, dit jaar met een grote rol voor afslankmedicatie.

Meer dan de helft van de volwassenen heeft overgewicht en 1 op de 6 heeft ernstig overgewicht: obesitas. Dat is een ingewikkelde chronische gewichtsziekte. Obesitas en overgewicht kunnen meerdere ernstige veelvoorkomende ziektes als gevolg hebben. Denk hierbij aan hart- en vaatziekten, diabetes, hoge bloeddruk, leverziekten en sommige vormen van kanker. 

Ziektes veroorzaakt door overgewicht nemen af door medicatie

Medicatie zoals Ozempic en Wegovy met daarin het hormoon GLP-1 (zie kader onder) blijkt niet alleen te helpen met drastisch gewichtsverlies. Onderzoeken die afgelopen week op het congres werden gepresenteerd laten onder meer zien dat het risico op ziektes die worden veroorzaakt door obesitas afneemt. 

Dat gebeurt niet alleen door het gewichtsverlies, maar mogelijk ook door de directe werking van het medicijn op verschillende organen. Er zijn eerste aanwijzingen dat de medicatie met GLP-1 ook het risico op depressie of zelfs hersenziektes zoals Alzheimer vermindert.

"Ja, deze nieuwe bevindingen zijn baanbrekend", zegt Gijs Goossens, hoogleraar Cardiometabole Fysiologie van Obesitas aan de Universiteit Maastricht, die meewerkte aan de organisatie van het congres. Hoewel het grote publiek de medicatie onder die noemer kent, gebruikt Goossens zelf liever niet de term 'afslankmedicatie'. Dat suggereert volgens hem 'dat deze medicatie geschikt is om een paar kilo gewicht te verliezen los van gezondheidsproblemen'. "Dat signaal moeten we niet willen geven."

"Obesitas is een poortziekte naar allerlei andere chronische aandoeningen", legt Goossens uit. "Deze nieuwe onderzoeksresultaten laten zien hoe krachtig deze nieuwe generatie medicijnen zijn in het verbeteren van de gezondheid."

De Engelse krant The Guardian noemt de ontwikkelingen na gesprekken met verschillende experts op het gebied zelfs 'een revolutie' voor de wereldwijde gezondheidszorg, die nu de handen vol heeft aan de aandoeningen voortgekomen uit obesitas en overgewicht.

Wat is het hormoon GLP-1?

Het hormoon GLP-1 komt al in ons lichaam voor. Het komt vrij in je darmen als je iets eet, en geeft signaaltjes naar onder meer je hersenen, bijvoorbeeld het signaal dat je vol zit. Als je medicatie zoals Ozempic of Wegovy toedient, krijg je een nagebootste versie van dit hormoon binnen.

Je lichaam denkt daarom sneller dat je verzadigd bent, waardoor je minder eet. Ook blijft eten langer in je maag en blijft je bloedsuikerspiegel beter op peil. Het resultaat: mensen die de medicijnen gebruiken, verliezen gemiddeld zo'n 10 tot 20 procent van hun lichaamsgewicht, blijkt uit meerdere studies.

Hoewel er alom jubelende geluiden zijn, weten wetenschappers ook nog heel veel níet. Er is bijvoorbeeld nog veel te onderzoeken over de bijwerkingen, met name op de lange termijn. Ook is de vraag of medicatie met GLP-1 levenslang moet worden gebruikt of niet, zoals dat bijvoorbeeld met cholesterolverlagers of bloeddrukremmers al wel gebeurt. Nu is duidelijk dat als mensen stoppen met de afslankmedicatie, ze vaak weer aankomen.

Geen excuus om ongezond te leven

Hoogleraar Goossens uit nog een belangrijke zorg. "We moeten erop letten dat deze medicatie niet wordt gebruikt als het niet echt nodig is. Dus niet door mensen die een paar kilo kwijt willen raken", zegt hij.

"Als drastische aanpassing van de leefstijl niet helpt, dan kan ervoor worden gekozen om dit soort medicatie in te zetten voor de behandeling van obesitas en de problemen die daarmee gepaard gaan. Dit mag absoluut geen excuus zijn voor de overheid om de leefomgeving niet gezonder te maken, omdat er een 'goede oplossing' is voor obesitas en overgewicht."

Is dit dan gewoon symptoombestrijding? "Dat kun je zeggen", legt Goossens uit. "Je wilt eigenlijk voorkomen dat mensen überhaupt overgewicht en obesitas ontwikkelen. We moeten de dik makende omgeving veranderen en ervoor zorgen dat het makkelijker wordt om gezonde keuzes te maken, bijvoorbeeld in de supermarkt."

"Maar tegelijkertijd ben ik ook realistisch", zegt de obesitashoogleraar. Volgens hem is er ook een groep mensen met obesitas die heel gezond leeft, en toch niet van het overgewicht en alle gevolgen daarvan afkomt. "Ik ken mensen met obesitas die vijf keer in de week sporten en gezond eten, maar al heel hun leven problemen met gewicht hebben. Voor deze mensen kan deze medicatie een aanvulling zijn op een gezonde leefstijl."

'Geen heilige graal, maar reddingsboei'

Marian de van der Schueren, hoogleraar Diëtetiek aan de Wageningen Universiteit en lector Voeding, Diëtetiek en Leefstijl aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, is het daar grondig mee eens. Ook zij beschouwt de medicatie met GLP-1 als 'baanbrekend', maar waarschuwt dat er aandacht moet blijven voor leefstijl.

"Voor mensen die al jaren lijden aan obesitas is dit een belangrijke reddingsboei", zegt ze tegen RTL Nieuws, kort na haar terugkomst van het congres in Spanje. Volgens De van der Schueren is obesitas 'heel moeilijk om te doorbreken'. Daarom is ze er voorstander van dat mensen 'die het echt nodig hebben' de medicatie voorgeschreven krijgen.

Maar volgens haar is er te veel focus 'op de heilige graal GLP-1' en te weinig focus op het begeleiden van mensen in een goede leefstijl, voor en tijdens het toedienen van de medicatie.

Ozempic

Het bekende Ozempic is eigenlijk ontwikkeld om de bloedsuikerspiegel van mensen met diabetes type 2 op peil te houden. Toen bleek dat je er veel gewicht mee kunt verliezen, werd het door beroemdheden als Kim Kardashian en Elon Musk aangeprezen als snelle oplossing. Het zorgde voor een tekort aan het medicijn voor mensen die het nodig hebben voor hun diabetes. Ook wordt het middel veelvuldig illegaal verkocht, terwijl het in Nederland alleen mag worden voorgeschreven door een arts.

"Mensen die deze medicatie gebruiken hebben minder eetlust. Dus moeten we zorgen dat wát mensen eten, de juiste voedingsstoffen bevat. Daarnaast weten we dat als patiënten stoppen met de medicatie, ze vaak snel weer aankomen als hun leefstijl niet is aangepast."

De van der Schueren wijst erop dat patiënten met obesitas volgens de voorschriften pas aan de medicatie mogen beginnen, als ze eerst een jaar aan hun leefstijl hebben gewerkt.

'Jaar uitzitten en dan aan medicatie beginnen'

"Maar we weten dat het niet altijd gebeurt", zegt de hoogleraar. "Uit interviews die wij in Nederland hebben gedaan met patiënten en en voorschrijvers blijkt dat er ook mensen zijn die zich inschrijven voor de zogenoemde eenjarige leefstijlinterventie, het jaar gewoon uitzitten en daarna aan de medicatie beginnen."

"Ook kwamen wij in contact met commerciële partijen die de middelen voorschreven zonder voorafgaande leefstijlinterventie", legt De van der Schueren uit. "Soms wordt ook tijdens het nemen van de medicatie niets of weinig aan leefstijl gedaan. Dat verschilt enorm tussen partijen die het aanbieden."

Dat terwijl volgens de professor het aanpassen van leefstijl een moeilijk proces is, dat jaren kan duren en stap voor stap 'moet inslijten'. Nu wordt de medicatie vaak zo'n twee jaar gebruikt. "Maar in die tijd heb je misschien pas net een nieuw voedingspatroon aangeleerd."

'Niet dé oplossing'

"Uiteraard juich ik het toe dat deze medicatie wordt ingezet voor mensen die dat nodig hebben. Maar als er niet tegelijkertijd fors wordt geïnvesteerd in leefstijl, vraag ik me af wat het nut is", zegt De van der Schueren.

Goossens: "Deze nieuwe middelen hebben absoluut veel potentie, maar we moeten ervoor waken dat ze niet worden gezien als dé oplossing voor obesitas en de chronische ziektes die dat kan veroorzaken. Een gezonde leefstijl blijft namelijk de hoeksteen in de preventie en behandeling van obesitas en chronische ziektes."

Sinds beroemdheden en TikTokkers diabetesmedicijn Ozempic gebruiken om gewicht te verliezen is er wereldwijd een ware hype ontstaan. Ook Shirley (48) gebruikt het, vertelt ze in onderstaande video. "Ik heb alles geprobeerd om een gezond gewicht te bereiken."