Experts positief over bondig NAVO-akkoord, maar 'ook knieval naar Rusland'

Anna van Zoest, directeur van de Atlantische Commissie, vindt het een hele prestatie dat het is gelukt om alle 32 landen op één lijn te krijgen. Het is volgens haar nodig dat er meer geld komt voor defensie omdat het veiligheidsbeeld in de wereld is veranderd. "Met het akkoord laat je als Europa aan Amerika zien dat je bereid bent om ook een groter deel de lasten op je te nemen."

De nieuwe 'NAVO-norm' is bedoeld om de defensieve kracht van Europa flink op te schroeven. Te lang heeft Europa geschuild onder de veilige vleugels van Amerika, luidt de klacht van Trump. De Verenigde Staten drongen dan ook aan op een hogere bijdrage door andere bondgenoten. In het akkoord valt verder onder meer te lezen dat artikel 5 (een aanval op een is aanval op allen) staat als een huis. Over Rusland wordt gesproken als 'langetermijndreiging'.

Kort maar krachtig

Ron Keller is expert op het gebied van geopolitiek en internationale betrekkingen. Hem vallen wel meer zaken op aan het akkoord. Bijvoorbeeld dat het een opmerkelijk korte tekst is geworden. Waar het vorige akkoord nog 38 paragrafen en 11 pagina's telde, passen de afspraken deze keer op een enkel A4'tje. Maar volgens de expert maakt dat het akkoord zeker niet minder waardevol.

''Het is juist de bedoeling geweest om te focussen op de belangrijke punten, in dit geval de uitgaven voor defensie. Het akkoord is kort en bondig zodat het een duidelijke focus heeft. Hoe langer je zo'n akkoord maakt, hoe meer discussie er kan ontstaan. Een akkoord met hele scherpe accenten is juist in deze tijd wel goed."

De Amerikaanse president Donald Trump had geëist dat NAVO-landen hun defensiebudgetten zouden verhogen van 2 naar 5 procent van hun bruto binnenlands product. 

NAVO-chef Mark Rutte kneedde die moeilijk haalbare eis om tot 3,5 procent voor defensie plus 1,5 procent voor ondersteunende zaken. Zoals het tankbestendig maken van bruggen, het opschroeven van de wapenindustrie en een betere cyberbeveiliging. Zo kreeg hij alle bondgenoten op één lijn achter de deal.

Rutte sprak vanmiddag nadat het akkoord officieel was.

Van Zoest: "Het is interessant dat anderhalf procent ook besteed mag worden aan infrastructuur. Zo hebben de lidstaten enige ruimte om die anderhalve procent een eigen invulling te geven. Daarmee is er gezocht naar een compromis om landen als Spanje aan boord te krijgen. Ook is het mooi dat er een evaluatiemoment is opgenomen in 2029. Dan worden de doelen opnieuw tegen het licht gehouden. Landen hebben de tijd nodig om op te schalen, maar je houdt zo wel druk op de ketel."

Eensgezind

Ook Keller ziet op de inhoud een aantal positieve elementen. "De eerste paragraaf is meteen heel duidelijk. Die gaat over de eenheid van de NAVO en de herbevestiging om elkaar te helpen. Artikel 5, dat zegt dat een aanval op één bondgenoot gelijkstaat aan een aanval op allen, wordt nog maar eens onderstreept. Die herbevestiging om elkaar te helpen is heel belangrijk. Het afgelopen jaar werd daar nog weleens over getwijfeld."

Daarnaast wijst Keller op het expliciet benoemen van Rusland als dreiging. "De verhoging van die NAVO-norm is er met een reden: Rusland. Het is goed dat die reden zo expliciet in het akkoord is opgenomen."

Hij plaatst ook een kleine kanttekening: "De lidstaten hebben meer tijd gekregen om aan die 5 procent te voldoen. Dat hoeft pas in 2035 en dat is nog ver weg."

Ook valt het Keller op dat het woordje 'we' is vervangen door 'allies'. "Door het woordje 'we' weg te laten zijn Spanje en de VS aan boord. Er is ook heel slim voor gekozen om de NAVO-norm tussentijds te evalueren in 2029. Die datum is niet toevallig gekozen. Trump is dan net weg."

Ook de steun aan Oekraïne is volgens Keller belangrijk, al geeft die passage volgens de expert ruimte voor interpretatie. "In de akkoorden vanaf 2008 stond er altijd in dat Oekraïne lid zou worden van de NAVO. Voor het eerst is dat helemaal weg. Een eis van de Amerikanen die dat helemaal niet wilden vanwege Poetin. Dat is toch een knieval voor Rusland."

Van Zoest beaamt dat. "Veel menen zullen toch teleurgesteld zijn dat er niets over het perspectief op lidmaatschap voor Oekraïne in de tekst zit. Of dat Rusland niet sterker veroordeeld wordt. Dat heeft alles te maken met de wens van Amerika om tot een deal met Rusland te komen."

Geen gelopen race

Volgens van Zoest is het akkoord dan ook vooral een tussenstap. "Het akkoord moet nog worden vertaald naar praktische stappen. Zo moet de defensie-industrie een tandje omhoog. Er moet geld worden vrijgemaakt en Defensie moet mensen werven en trainen. Het is nog geen gelopen race."

Keller: "Het belangrijkste is dat er meer industriële defensieve samenwerking is. Ik ben blij dat dat erin staat, er staat expliciet dat 'we' een defensiesector zijn zonder handelsbarrières. Daarmee is er eindelijk kans op een Europese defensiesector. Dat is goed voor Europa en Europese defensiemarkt.

Ook brigadegeneraal Han Bouwmeester is blij met het nieuwe akkoord. In gesprek met RTL Z Nieuws legt hij uit waarom: