COA ziet 'betere spreiding' opvangplekken asielzoekers, maar doel niet gehaald

De spreidingswet heeft tot doel asielzoekers zo eerlijk mogelijk over Nederland te verdelen. Alle Nederlandse gemeenten worden gevraagd hun steentje bij te dragen, daarbij rekening houdend met het aantal inwoners en de welvaart in de gemeente. De wet ging in op 1 februari 2024, maar het kabinet besloot op 11 april van dit jaar de wet weer in te trekken. Dat kan op z'n vroegst op 1 februari 2026.

De spreidingswet geldt op dit moment dus nog steeds. Volgens het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) voldoet bijna driekwart van de 342 gemeenten 'geheel of deels' aan de opgave. Daardoor is er 'een betere spreiding van opvanglocaties', zegt de organisatie. Het COA zegt ook 'met meer gemeenten dan ooit' aan opvang te werken.

Zuid- en Noord-Holland en Limburg

Hoewel het vastgestelde aantal plaatsen niet is gehaald, zegt het opvangorgaan dat de spreidingswet 'onmiskenbaar beweging heeft gebracht in de asielopvang'. Vooral in Zuid-Holland, Noord-Holland en Limburg zou het aantal opvangplekken flink zijn toegenomen.

Veel plekken voor asielzoekers zijn nu nog op noodopvanglocaties. Die zijn sneller beschikbaar dan reguliere asielzoekerscentra, maar ze zijn ook duurder. Bovendien is noodopvang tijdelijk, wat betekent dat asielzoekers vaker moeten verhuizen en minder begeleiding kunnen krijgen.

COA-voorzitter Milo Schoenmaker noemt het een tussenoplossing. Hij zegt dat reguliere asielopvang tijd kost. "Geef de spreidingswet de tijd om zijn werk te doen", zo richt hij zich tot de politiek Den Haag. Hij vraagt ook om voldoende geld om de opvang uit te voeren.

Volgens het COA zijn er momenteel 120 locaties voor de langere termijn in voorbereiding, waar 27.000 asielzoekers kunnen worden opgevangen.

'Obstakels door kabinet opgeworpen'

Burgemeester Mark Bouman van Doetinchem, ook voorzitter van een commissie die zich namens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) bezighoudt met de opvang van asielzoekers, is positief over de plekken die gemeenten geregeld hebben: "Een hele prestatie gezien alle obstakels die door het kabinet zijn opgeworpen, het is heel knap waar we staan".

Boumans is ervan overtuigd dat het aantal opvangplekken hoger zou zijn geweest met steun van het inmiddels gevallen kabinet. "Toen de spreidingswet werd aangenomen, was er nagenoeg 100 procent steun onder gemeenten. Maar toen ging het nieuwe kabinet in het openbaar schuiven."

Daardoor brokkelde in de samenleving de steun voor asielopvang af, zag Boumans. "Mensen snappen het niet meer. Gemeenten werken aan opvang terwijl de Rijksoverheid zegt dat het niet nodig is. De laatste maanden was er een domino-effect en kwamen gemeenten terug op plannen voor asielopvang."

Met tomaten bekogeld

VVD'er Boumans richt zijn pijlen vooral op oud-asielminister Marjolein Faber (PVV). Zij heeft volgens hem 'weinig tot geen werk' gemaakt van het vinden van opvangplekken. "Niets is gemakkelijker dan weglopen, zoals zij consequent deed. Zij liet gebeuren dat lokale bestuurders werden uitgescholden en met tomaten werden bekogeld."

De burgemeester benadrukt dat de VNG 'geen vakbond voor vluchtelingen is'. "Je moet problemen niet wegpoetsen. Maar de mensen die er zijn, moeten goed worden opgevangen."

De gemeente Westerwolde, waarin het aanmeldcentrum Ter Apel ligt, noemt de spreidingswet effectief, maar vindt de resultaten nog niet voldoende. Burgemeester Jaap Velema zegt in een reactie: "De wet is effectief, maar het is nog niet voldoende. We hebben dan ook grote zorgen over de plannen van het demissionaire kabinet om de spreidingswet in te trekken."

Volgens de burgemeester zorgt het intrekken van de wet voor verwarring. "Dat heeft het draagvlak voor nieuwe opvanglocaties flink verminderd."

VluchtelingenWerk Nederland noemt het 'goed nieuws' dat driekwart van de gemeenten geheel of deels aan de opgave van de spreidingswet voldoet. "Het is goed nieuws dat de juiste weg is ingezet."

In april ontkende toenmalig minister Faber dat haar beleid onrust zou veroorzaken: