Trauma-artsen luiden noodklok over verwondingen fatbikers: 'Dit is echt ernstig'

Kinderen met hersenschuddingen, open knieën, gebroken polsen en hersenletsel: het kwam de afgelopen week op de spoedeisende hulp van het Sint Antonius Ziekenhuis in Utrecht allemaal voorbij. "Gisteren nog werd een man van boven de 80 aangereden door een groep jongeren op fatbikes. Hij liep een gebroken pols én een wervelfractuur op", vertelt Van der Velde. 

Bij jonge patiënten zag hij 'open knieën': knieletsels waarbij de groeischijf – kwetsbaar botweefsel dat essentieel is voor de groei – werd geraakt en beschadigd. "Dat betekent: operaties, langdurige nazorg en jarenlange controle om te zien of het kind nog goed doorgroeit."

Traumachirurg Jochem Hoogendoorn zag hetzelfde. "Ik werk zowel in het Haaglanden Medisch Centrum als het Hagaziekenhuis in Den Haag. Mijn collega's en ik hebben gevoelsmatig vorig week meer fatbikeletsels gezien. Echte aantallen heb ik niet, het is puur op gevoel. Maar net als vorig jaar maken we ons hier zorgen om."

Amsterdam waarschuwt

Ook de gemeente Amsterdam maakt zich zorgen. Wethouder Melanie van der Horst (Verkeer) stuurde een waarschuwing naar alle ouders van middelbare scholieren. In de brief schrijft ze: "Ik maak me zorgen over het aantal tieners dat met hoge snelheid of op opgevoerde e-bikes zoals fatbikes rijdt. Ongeveer de helft van de slachtoffers op de spoedeisende hulp met letsel door e-bikes zijn tieners."

Omdat landelijke maatregelen uitblijven, wil Amsterdam zelf in actie komen. "We willen doen wat we kunnen, nu de landelijke overheid nog steeds nergens mee komt. Waarschuwen kan wel, naast de controles door de politie", zegt de woordvoerder van de wethouder.

De wethouder schrijft het belangrijk te vinden dat ouders en verzorgers goed geïnformeerd zijn 'over regels en risico's van een e-bike zoals een fatbike'. Ze hamert erop altijd een model te kiezen dat goedgekeurd is voor de openbare weg. "Let goed op bij goedkopere e-bikes zoals fatbikes via (online) aanbieders, die voldoen vaak niet aan de veiligheidseisen. Hou de maximale trapondersteuning van 25 km/u aan en voer de fiets niet op."

Het opvoeren van een fatbike is kinderspel. Dat zie je in deze video:

Uit een recente peiling van Ipsos I&O blijkt dat veel jongeren én hun ouders zich niet bewust zijn van de risico's. Bezitters van een opgevoerde e-bike kunnen na een ongeval aansprakelijk worden gesteld voor duizenden euro's schade, ook als ze niet schuldig zijn. Uit de cijfers bleek dat ongeveer vier op de tien jongeren niet weten dat zij niet verzekerd zijn als zij een ongeluk krijgen met een opgevoerde e-bike. 

'Fatbike-epidemie'

Volgens traumachirurg Van der Velde hebben andere ziekenhuizen in andere grote steden het ook druk. "Collega's in Amsterdam, Den Bosch en andere steden melden  ook meer druk op de SEH. Kaakchirurgen behandelen regelmatig volledig vermorzelde aangezichten. Jongeren die maandenlang geen vast voedsel kunnen eten. En dat allemaal omdat deze apparaten worden gezien als fietsen, terwijl ze dat allang niet meer zijn."

Van der Velde noemt fatbikes 'brommers met een andere naam'. Veel modellen zijn volgens hem van slechte kwaliteit, met gebrekkige remmen en gladde banden. "Die zouden gewoon uit de handel gehaald moeten worden. Maar ondertussen worden ze bij een nieuwe bank als cadeau meegeleverd."

Een jaar geleden riepen vijftig gemeenten, artsen en maatschappelijke organisaties het kabinet al op tot actie. Met de boodschap: grijp in, want deze voertuigen zijn te gevaarlijk voor jongeren. Maar concrete regels zijn er nog niet.

Toenmalig verkeersminister Barry Madlener (PVV) verzette zich tegen aparte wetgeving voor fatbikes. Volgens hem was het juridisch niet mogelijk de fatbike los te koppelen van andere e-bikes. Zijn antwoord was: meer handhaving. Terwijl zijn eigen partijgenoten aandrongen op strengere regels, zoals een minimumleeftijd van 14 jaar en helmplicht.

Alternatieven zoals regulering op basis van gewicht of motorvermogen lagen op tafel, maar Madlener hield voet bij stuk: "Het probleem zit in het gedrag van de gebruiker, niet in het voertuig." Uiteindelijk moest de Kamer via moties ingrijpen, maar nog vóór er iets veranderde, stapte Madlener samen met de rest van de PVV uit het kabinet. Verdere besluitvorming is uitgesteld tot september.

'Onder de 16 geen fatbike'

Tot die tijd blijven artsen zoals Van der Velde en Hoogendoorn jonge slachtoffers oplappen. "Kinderen rijden zonder helm, gebruiken de pedalen niet eens, en scheuren met hoge snelheid over drukke fietspaden. Als je ze aanspreekt, krijg je een grote mond of word je bespuugd", zegt Van der Velde.

Zijn dringende advies: "Geef je kind onder de 16 geen fatbike. Ze missen het besef van snelheid, van impact, van risico's. Het zijn geen speeltjes, het zijn levensgevaarlijke voertuigen. Zolang regels uitblijven, blijven wij de brokken lijmen."