In amper 24 uur drie vrouwen in het nieuws vanwege hun gewelddadige dood

In het Zuid-Limburgse Amstenrade werd gisteren afscheid genomen van de 39-jarige Joeweela (foto boven). Vorige week werd zij op klaarlichte dag, in het bijzijn van haar twee kinderen, doodgeschoten in Gouda. De dader: haar ex-partner.

Femicide

Eergisteren stond een man van 37 terecht in Leiden. Hij zou zijn 30-jarige ex-vrouw hebben gewurgd met een metalen hondenketting. Een dag later overleed zij in het ziekenhuis aan de gevolgen van zuurstofgebrek. Wederom een vermeende femicide. De rechtszaak gaat later dit jaar verder.

En dan is er nog de uitspraak tegen een 31-jarige man uit Alkmaar. Hij kreeg eergisteren te horen dat hij 10 maanden achter de tralies moet voor het misbruiken van een 21-jarige vrouw met zijn penis tijdens orale seks. 

Ze overleed korte tijd later, al is voor de rechtbank niet onomstotelijk bewezen dat het misbruik tot haar dood heeft geleid.

"Zo'n zaak, die uit Alkmaar, werd voorheen nooit als femicide gezien. Eerder als een uit de hand gelopen seksspel. Het feit dat dat nu anders wordt bekeken, is een verandering", zegt Kirsten Regtop. Zij is expert op het gebied van partnergeweld en femicide. Zij is voormalig maatschappelijk werker, voorheen bij Veilig Thuis.

Dat de zaak onder femicide valt, ook al is de betrokkenheid van de man niet bewezen, zit hem voor Regtop in vier factoren. "Door het leeftijdsverschil tussen de man en vrouw is er sprake van een machtsverschil. De man gedroeg zich denigrerend naar de vrouw door het misbruik te filmen. De man legde de schuld tegenover de politie buiten zichzelf. En er was sprake van middelengebruik." 

Wat is femicide?

In Nederland zijn zo'n 40 tot 50 vrouwen jaarlijks slachtoffer van femicide, ook wel vrouwenmoord. Femicide is het doden van een vrouw of meisje omdat ze een vrouw of meisje is.

Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis, definieert femicide als 'een van de meest extreme vormen van gendergerelateerd geweld'. Dat is geweld op grond van iemands gender, geslacht, genderidentiteit, seksuele oriëntatie of genderexpressie.

Bij femicide is vaak sprake van een machtspositie van de man en/of oefent de man controle uit op de vrouw. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een vrouw die niet uit een onveilige relatie kan ontsnappen. Als een relatie toch uitgaat, loopt een vrouw nog meer risico om slachtoffer te worden van geweld.

Regtop is niet verrast dat er in zo'n korte tijd drie gevallen in opspraak raken. "Dit is niet afwijkend. De cijfers laten zien dat er gemiddeld één vrouw per 8 dagen wordt vermoord in Nederland."

Volgens Regtop gaan er heel veel femicidezaken aan politie en justitie voorbij. "Er wordt hier in Nederland heel weinig onderzoek gedaan. In andere landen zijn ze daar al veel verder mee."

In landen zoals het Verenigd Koninkrijk wordt breder gekeken naar de verschillende vormen van femicide. "Je hebt ook verborgen moorden, zoals de verstikkingszaak in Alkmaar. Ook zijn er suïcides van vrouwen die zichzelf om het leven brengen vanwege een gewelddadige relatie. Als je dat soort zaken meeweegt in je optellingen, kom je op 180 femicidezaken per jaar in Nederland. Die hebben we écht niet allemaal in beeld."

Regtop ziet ook steeds meer beweging op gang komen in Nederland, met bijvoorbeeld landelijke protestacties. Iemand die aan het roer staat van zo'n actie is columnist Yesim Candan. Zij bracht het idee van de rode hakken naar Nederland; een actie waarbij er voor iedere vermoorde vrouw een paar rode hakken wordt neergezet.

"Ik zie echt een femicide-epidemie in de wereld, en in Nederland", vertelt Candan. Zij heeft er haar missie van gemaakt om op te komen voor vrouwen die intiem terreur meemaken, of slachtoffer zijn geworden van femicide. De gebeurtenissen van afgelopen week choqueren haar - wederom - diep. "Ik heb er gewoon geen woorden voor."

"Ik vind dat iedere vrouw in Nederland zich veilig moet voelen. Op straat, maar ook binnenshuis." Candan schrijft veel over femicide, waardoor ze met veel vrouwen in contact is die zich niet veilig voelen. "Toen ik een oproep deed, is mijn mailbox ontploft. Ook met berichten van vrouwen die bang zijn vermoord te worden, dat vind ik nog wel het ergste om te horen."

'De meest voorspelbare moord'

Volgens expert Kirsten Regtop is femicide de meest voorspelbare moord ter wereld, daarom moeten we als samenleving beter op de hoogte zijn van de signalen. "Als meer mensen ervan af weten, en in normale mensentaal uitgelegd krijgen wat er gebeurt, dan gaan er kwartjes vallen." Als slachtoffers zélf op de hoogte zijn, kunnen zij zich ook gaan realiseren wat er mis is. "Dat is heel essentieel om uiteindelijk de stap te zetten om eruit te komen."

Eerder legde RTL Nieuws al uit welke dingen kunnen wijzen op een risico op femicide: