'Hoe kun je een moordenaar wondzorg geven?' Serie geeft uniek kijkje in Haagse gevangenis
In een ziekenhuis zitten patiënten, in een gevangenis gedetineerden. In PI Haaglanden vind je mensen die beide zijn. Vanaf dinsdag geven RTL 5 en Videoland een uniek inkijkje in deze gevangenis, waar de gevaarlijkste criminelen van ons land verblijven. RTL Nieuws sprak met justitieel verpleegkundige Rik en bewaarder Frank, die in de serie worden gevolgd. Wat willen zij vooral dat wij zien?
"Zelfs mijn eigen vrienden vragen: hoe kun je een moordenaar wondzorg geven?" zegt Rik, justitieel verpleegkundige en op Instagram bekend als 'bajesbroederrik'. Al jaren werkt hij in de gevangenis. Ooit probeerde hij steeds uit te leggen waarom volgens hem iedereen recht heeft op zorg, maar daar is hij mee opgehouden. "Ik ben er maar mee gestopt."
Heftige zaken
Het is een van de redenen dat hij heeft meegewerkt aan de serie, vertelt hij aan RTL Nieuws. Hij wil vooral laten zien dat dit 'ook patiënten zijn die hulp nodig hebben, op wat voor vlak dan ook'.
"Ik vind dat ik goede dingen doe. Mijn doel is om mensen beter naar buiten te laten komen dan hoe ze zijn binnengekomen. Dat ik daar een klein beetje aan kan bijdragen."
De PI Haaglanden in Scheveningen is de enige gevangenis in Nederland met speciale afdelingen voor lichamelijke en psychische zorgproblemen. Voor het eerst werd er langere tijd een cameraploeg toegelaten.
"Als je in Groningen een schietpartij hebt, word je geopereerd en kom je daarna hierheen. Dat kunnen heftige zaken zijn. Maar het kan ook iemand zijn die al langere tijd vastzit en een verslaving heeft", zegt Rik.
Bekijk de trailer van de serie PI Haaglanden:
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Dat dit geen gewone gevangenis is, wordt snel duidelijk. Hier zitten patiënten die soms in een drugspsychose of in een alcoholdelier verkeren. Sommigen lopen naakt door de cel of plassen tegen de muur. "Die zijn helemaal van het padje. Daar moest ik in het begin wel een beetje aan wennen."
Als kijker krijg je weinig mee van de mens achter de gedetineerde. In de serie zijn ze geblurd en worden ze niet geïnterviewd. De hoofdpersonen zijn de medewerkers. Die krijgen vaak de vraag: hoe hou je dit werk vol? "Ik hoop dat te zien is wat voor band ik met ze heb. Dat je ziet hoe relaxed ik meestal mijn werk kan doen."
Dunne scheidslijn
Je moet het maar kunnen: energie steken in mensen die misschien iemand hebben vermoord of verkracht. Vertrouwen opbouwen. Rik spreekt in de serie over de dunne scheidslijn tussen goed en kwaad.
"Wat ik daarmee bedoel: een jongen van 19 kan door één verkeerde beslissing een heel verkeerd pad op gaan. Omdat hij in een verkeerde straat is opgegroeid, verkeerde vrienden had, of een gewelddadige vader heeft gehad. Dat heb ik door de jaren heen geleerd. Zij hebben vaak niet zo'n makkelijk leven gehad als ik. Mensen zijn niet van nature slecht."
In de serie is ook bewaarder Frank te zien. Hij probeert boosheid bij gedetineerden in de kiem te smoren, soms met poëtische zinnen.
"Als je het verleden niet laat doodgaan, kun je in het heden niet leven", zegt hij bijvoorbeeld tegen een gedetineerde.
Altijd op scherp
Frank is verantwoordelijk voor 12 gedetineerden met een ernstige psychiatrische stoornis. Hij begeleidt ze tijdens het luchten, de arbeid en de recreatie. Frank staat altijd op scherp, want hij weet dat een ogenschijnlijk rustige situatie uit het niets kan escaleren.
In onderstaand fragment zien we hoe Frank een gedetineerde die soep wil maken, tegenhoudt. Hij heeft gezien dat deze man zich plotseling heeft teruggetrokken.
"Wat daar gebeurt, daarin zie je alle kenmerken van mijn werk", legt Frank uit. Hij weet dat kleine signalen belangrijk kunnen zijn en dat zelfs heet water een risico met zich mee kan brengen. Daarom gaat hij eerst na wat er aan de hand is.
Frank werkt al 25 jaar in het gevangeniswezen, maar kan net als Rik nog steeds moeilijk uitleggen wat zijn werk inhoudt.
"Er zijn open dagen, maar dan zit iedereen achter de deur. Het beeld van gevangenissen is vooral ingegeven door speelfilms, en dan vooral Amerikaanse. Ik hoop dat ik dat beeld kan veranderen."
'Mes snijdt aan twee kanten'
Toch is ook deze serie niet helemaal representatief. Dit is geen normale gevangenis. Hier zitten gedetineerden juist omdat ze een speciale behandeling nodig hebben. "Wij proberen hier het ziektebeeld onder controle te krijgen. Dat is veiliger voor ons, en prettiger voor de gedetineerde, die minder achterdochtig wordt. Het mes snijdt aan twee kanten."
De moeilijkheid is wel dat er weinig ziektebesef is bij de gedetineerde, zegt Frank. "Want wat heeft ertoe geleid dat iemand een misdrijf pleegt? Bij deze gedetineerden ligt het altijd aan de ander. Als iemand openstaat voor behandeling, zie je hem veranderen van kwelgeest naar iemand die coöperatief is en bereid mee te werken."
Achter elke deur zit een gedetineerde. Maar achter elke deur zit ook een mens, zegt Frank in de serie. "Ik kan me voorstellen dat het publiek denkt: het is wij, de gevangenisbewaarders, tegen zij, de gevangenen. Als dat je uitgangspunt is, ga je ervan uit dat hier de hele dag wordt gevochten. Dat is absoluut niet zo."
'Bajesbroeder' Rik krijgt weinig mee van vechtpartijen. Als verpleegkundige draait zijn werk om mensen beter maken, zelfs als ze zware fouten hebben gemaakt. "Toch gaat mijn werk verder dan dat. Als verpleger zet ik vaak nog een stapje extra." Zoals die keer dat hij een oudere man die opgenomen was aanspoorde om weer contact te krijgen met zijn dochter, die hij 25 jaar niet had gezien.
"Hij belde haar op. Die dochter was hartstikke verdrietig. Toen die man had opgehangen begon hij heel hard te huilen. Ik krijg er gewoon kippenvel van als ik dit vertel. Mijn werk gaat zoveel verder dan het fysieke, het is niet alleen maar wonden verbinden."
