Kinderen in jeugdzorg zijn onvoldoende veilig, oordeelt inspectie in snoeihard rapport
Kinderen die afhankelijk zijn van jeugdzorg zijn in Nederland onvoldoende veilig. Begeleiding, bescherming en hulp komt te laat, onvoldoende of niet. En ook in de pleegzorg gaat nog veel mis. Dat zijn de harde conclusies van meerdere rapporten van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd die vandaag verschijnen. De inspectie luidt, niet voor het eerst, de noodklok. Want een oplossing lijkt verder weg dan ooit.
"Er is iets wat mij van het hart moet", begint Hans Faber, hoofdinspecteur Beschermen, Straffen en Handhaving bij de Inspectie Justitie en Veiligheid. "Ik heb een déjà vu want in 2019 zat ik hier ook. En de bittere conclusie is dat er in zes jaar tijd in de essentie niets is veranderd."
Het is het harde oordeel na inspecties bij gecertificeerde instellingen in de jeugd- en pleegzorg die de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) in 2024 en 2025 uitvoerde. De conclusies zijn vandaag naar buiten gebracht. De lijst aan alarmerende constateringen is lang en hard.
Hulpverleningsschade
Zo schrijft de inspectie dat kinderen bescherming, begeleiding en hulp nog altijd niet, te laat of onvoldoende krijgen. Er is te weinig structureel 1-op-1 contact tussen jeugdzorgwerkers en kinderen waardoor de veiligheid van kinderen in de jeugdzorg niet goed kan worden ingeschat.
Daarnaast lopen hulpverleners nog altijd tegen lange wachtlijsten aan waardoor het niet lukt om tijdig passende hulp te bieden. Kinderen blijven daardoor te lang in onveilige situaties zitten, verblijven op verkeerde plekken of komen daar terecht, raken gedemotiveerd of lopen zelfs 'hulpverleningsschade' op omdat passende hulp uitblijft, zelfs na uitspraak van een rechter.
Bovendien gebeurt er volgens het rapport feitelijk niets of heel weinig om bedreigingen in de ontwikkeling van jeugdigen af te wenden en het risico op terugval in criminaliteit te verkleinen.
Een van de belangrijkste oorzaken volgens de inspectie het gebrek aan personeel. Ook ontbreekt soms passende hulp of is deze ontoegankelijk.
Bestuurders zijn bovendien te weinig transparant als zij hun kerntaken niet of slechts gedeeltelijk uitvoeren – bijvoorbeeld door de wachtlijsten geen wachtlijst te noemen, maar een 'monitorlijst' of 'werkvoorraad'. Daardoor ontstaat het beeld dat de gecertificeerde instelling invulling geeft aan haar wettelijke taak. Terwijl de inspecties juist constateren dat dit niet voldoende gebeurt.
"Het is een ernstige conclusie maar kinderen in de jeugdzorgketen lopen gevaar", aldus Faber.
En dat geldt niet alleen voor de jeugdzorg. Ook in de pleegzorg gaat nog veel mis, concludeert de IGJ. Veel mensen zullen daarbij denken aan het verhaal van het inmiddels 11-jarige pleegmeisje uit Vlaardingen, dat in mei vorig jaar ernstig gewond in het ziekenhuis werd opgenomen nadat zij werd mishandeld door haar pleegouders. Eerder concludeerde de inspectie dat hulpverleningsinstanties verantwoordelijk voor haar welzijn in die specifieke zaak ernstig tekort zijn geschoten.
"Het risico op een herhaling van Vlaardingen, waarbij een bijzondere samenloop van omstandigheden leidde tot een zeer ernstige zaak, is klein", zegt Angela van der Putten, hoofdinspecteur bij de IGJ.
"Maar dat betekent niet dat kinderen in de pleegzorg geen gevaar lopen. Ook in de pleegzorg is de samenwerking tussen de verschillende instanties niet goed afgestemd."
Signalen van onveiligheid doorgeschoven
Daarnaast ontbreekt het ook in de pleegzorg volgens de inspectie aan voldoende en betekenisvol 1-op-1 contact tussen de pleegzorgbegeleiders en pleegkinderen. Er zijn zelfs pleegouders die hebben aangegeven helemaal geen bezoek te ontvangen. "En dat is risicovol want daardoor hebben begeleiders geen zicht op het pleegkind en weten zij onvoldoende of het kind veilig is."
De inspectie heeft grote zorgen over het feit dat niet alle pleeggezinnen jaarlijks bezocht worden en signalen over onveiligheid worden 'doorgeschoven' naar een andere partijen.
Dat is helaas geen nieuw beeld, constateert Van der Putten. "We wisten dat er bij jeugdbescherming al langer te weinig zicht is op veiligheid. Maar dat we die problemen ook zo systematisch terugzien in de pleegzorg is nieuw."
Rest de vraag waar de oplossing ligt. Want volgens zowel Van der Putten als Faber ligt de schuld niet zozeer bij de gecertificeerde zorgaanbieders zelf.
"Het gaat op veel fronten mis, maar het is vooral een stelselprobleem", aldus Hans Faber. "De manier waarop we jeugdzorg nu hebben ingericht is te complex. Bovendien gaat het te vaak over geld." De inspecties maken zich zorgen dat gemeenten en gecertificeerde instellingen lijken te berusten in de huidige situatie.
"Wij doen daarom een oproep aan alle bestuurders om niet te berusten in eigen machteloosheid en echt met dit probleem aan de slag te gaan", aldus Van der Putten.
Wrange boodschap
Maar ook het systeem moet op de schop. Faber: "Daar is over gesproken. Er zijn toekomstscenario's geschetst, proeftuinen opgezet. Maar tegelijkertijd moeten we constateren dat ook die pogingen uiterst moeizaam verlopen."
En dus blijft de conclusie wrang. "Dat we hier zitten zonder nieuwe boodschap maakt de situatie des te schrijnender. Het is een gevoel van machteloosheid. We blijven ons zorgen maken over de kinderen van vandaag en van morgen."
