We eten minder vlees, maar de gehaktbaldiscussie blijft
We leggen steeds minder vlees op ons bord. Vorig jaar aten Nederlanders gemiddeld 37 kilo per persoon: het laagste punt sinds de metingen begonnen in 2005. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Wageningen Economic Research, uitgevoerd in opdracht van Wakker Dier. Waarom eten we minder vlees?
Volgens Wakker Dier komt de daling vooral doordat steeds meer mensen bewust minder vlees willen eten. "Ongeveer de helft van de Nederlanders zegt dat te doen voor het dierenwelzijn, het milieu of hun eigen gezondheid", zegt Collin Molenaar van de organisatie. "De trend is duidelijk: sinds 2009 daalt de vleesconsumptie geleidelijk, inmiddels met zo'n zes procent."
Elke dag worden er in Nederland nog altijd meer dan 650.000 dieren gegeten, volgens Wakker Dier. "Dat zijn er gigantisch veel", zegt Molenaar. "Alles wat je niet in je mond stopt, bespaart een dier een rotleven in de vee-industrie." Dat hoge aantal komt volgens Molenaar door de bevolkingsgroei en omdat we meer kip eten. "Kippen zijn relatief kleine dieren. Als we daar meer van eten heeft dat veel invloed op het aantal dieren dat we eten."
Uit de cijfers kwam het totale vleesverbruik van Nederlanders vorig jaar uit op 74,4 kilo. Dat is het zogeheten karkasgewicht, dus inclusief bot. Sinds 2005 was dit cijfer nog niet eerder onder de 75 kilo gekomen. Ongeveer de helft daarvan wordt daadwerkelijk opgegeten, iets meer dan 37 kilo dus. Vergeleken met vorig jaar eten we 500 gram minder vlees per jaar.
Je biefstukje is flink duurder
Toch speelt niet alleen bewustwording een rol. Vlees is simpelweg duurder geworden. Uit cijfers van het CBS blijkt dat de prijzen sinds 2005 met bijna 65 procent zijn gestegen. Vooral rundvlees werd de afgelopen jaren flink duurder. "Tegelijkertijd investeren supermarkten in plantaardige alternatieven", zegt Molenaar. "Die worden lekkerder en betaalbaarder. Daardoor wordt het makkelijker om een keer geen vlees te eten."
Elf supermarktketens beloofden in 2024 bovendien hun aandeel plantaardige eiwitten te vergroten: in 2025 moet de helft van hun verkochte eiwitten plantaardig zijn, in 2030 zelfs 60 procent.
Minder vlees eten is niet alleen goed voor het milieu, benadrukt Molenaar. "We eten nog altijd meer dan gezond is. Vooral rood vlees verhoogt het risico op diabetes en kanker. Minder vlees is dus ook goed voor onszelf."
Ook het Voedingscentrum ziet voordelen, maar nuanceert. Volgens Anne Lutgerink past 'onbewerkt en mager vlees prima binnen een gezond eetpatroon', vanwege de eiwitten, vitamines en mineralen. "Maar wel met mate", zegt ze. "Vette vleesproducten, zoals spek, zijn wat minder geschikt, die verhogen de kans op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en beroerten."
Advies: 500 gram per week
Het advies van het Voedingscentrum: maximaal 500 gram vlees per week, waarvan 300 gram rood vlees (rund, varken, schaap, geit). De rest kun je aanvullen met wit vlees, zoals kip.
Volgens EAT-Lancet, een internationale groep wetenschappers die onderzoek doet naar een bewust voedingspatroon, eet de gemiddelde Nederlander momenteel drie keer zoveel vlees als wordt aangeraden voor een gezond en duurzaam dieet. Een wereldwijde daling van de vleesconsumptie zou jaarlijks zo'n 15 miljoen vroegtijdige sterfgevallen kunnen voorkomen, stellen de onderzoekers.
Polarisatie aan de eettafel
Hoewel we dus minder vlees eten, blijft het een gevoelig onderwerp. "Zodra we communiceren over vlees, bijvoorbeeld hoeveel je zou moeten eten en wat dat betekent voor het klimaat, krijgen we felle reacties", zegt Lutgerink van het Voedingscentrum. "Van mensen die zeggen: 'Niet aan mijn gehaktbal komen'. Maar het gaat ons niet om verbieden, we willen informatie geven zodat mensen zelf kunnen kiezen."
Volgens haar raakt het onderwerp aan identiteit. "Of je vlees eet of niet, is voor veel mensen onderdeel van wie ze zijn. Daarom voelt het voor sommigen alsof er iets van ze wordt afgepakt." Sommige mensen reageren zelfs juist door méér vlees te eten. "Dat is een logisch effect: weerstand tegen verandering. Het voelt als kritiek op je eigen gedrag."
Die felheid wordt volgens Lutgerink versterkt op sociale media, mede door de vleeslobby. "Vanuit die lobby wordt bewust ingezet op polarisatie." Zo schrijft Changing Markets Foundation dat de vlees-/veehouderij-industrie bewust heeft geprobeerd polarisatie te creëren rond het eerder genoemde EAT‑Lancet-rapport.
"Algoritmes benadrukken de zwart-witmeningen: óf je bent voor, óf tegen. Terwijl de meeste mensen er in werkelijkheid heel genuanceerd over denken", aldus Lutgerink.
Rundvlees werd de afgelopen vijftien jaar bijna 80 procent duurder. Dat doet pijn bij de barbecue. Maar er is een mogelijkheid om minder kwijt te zijn. Mooi meegenomen: je verlaagt er tegelijkertijd je CO2-uitstoot mee.
