Zorgpersoneel in Zweden: 'Bewust geen plek voor ouderen in ziekenhuizen'

De vader van Lili Sedghi, Reza, overleed in een verzorgingstehuis in de Zweedse hoofdstad Stockholm. Op zijn sterfdag was er geen dokter. De verzorgster vertelde Lili dat haar vader morfine toegediend had gekregen, maar geen zuurstof. Er werd ook geen ambulance opgeroepen.

"Er was niemand en hij is alleen gestorven," zegt Sedghi tegen de BBC. "Het is zo oneerlijk."

Sedghi's vader was ouder dan 70, net als de meeste slachtoffers van het coronavirus – niet alleen in Zweden. De topprioriteit van de Zweedse regering was juist om die groep tegen het virus te beschermen. Maar personeel in verzorgingshuizen zegt van de regionale overheden juist heel andere instructies te hebben gekregen.

'Tot de dood veroordeeld'

"We hebben te horen gekregen dat we niemand naar het ziekenhuis mogen sturen, ook geen mensen die 65 zijn en nog jaren te leven hebben", zegt Latifa Löfvenberg, die de afgelopen periode in verschillende verzorgingstehuizen in en rondom Stockholm werkte.

"Sommigen kunnen nog jaren met hun naasten doorbrengen, maar ze krijgen die kans niet omdat ze niet naar het ziekenhuis kunnen. Ze zijn tot de dood veroordeeld. Er is daardoor veel paniek en het is heel moeilijk er getuige van te zijn", zegt Löfvenberg.

Op dit moment werkt Löfvenberg op een corona-afdeling in een ziekenhuis in de hoofdstad. Wat ze daar ziet, bevestigt het beeld dat voor ouderen nauwelijks plek is in het ziekenhuis. "De meeste patiënten zijn mensen geboren in de jaren 70, 80 en 90."

Zuurstof toedienen

Daarnaast mogen medewerkers van verzorgingstehuizen geen zuurstof toedienen bij de mensen die zij verzorgen. Dat mag alleen als de arts daar expliciet toestemming voor heeft gegeven. Volgens Mikael Fjällid, een consultant op het gebied van intensive care, hadden er meer levens gered kunnen worden als het personeel in verzorgingstehuizen zelf zuurstof zou mogen toedienen in plaats van te moeten wachten op speciale medische teams.

"Als je extra zuurstof nodig hebt voor een korte periode, dan moet je dat kunnen krijgen. Dat zou zo moeten zijn voor elke leeftijdsgroep," zegt Fjällid. "Als 20 procent van de patiënten het virus overleeft zonder medicatie of andere hulp, dan is het logisch dat hetzelfde percentage overleeft met een beetje extra zuurstof."

Bang voor plaatsgebrek

Volgens Fjällid is het stadsbestuur van Stockholm bang dat de capaciteit van de ziekenhuizen in de stad overschreden wordt en is daarom besloten ouderen minder plek op de intensive care te gunnen. Verschillende regionale overheden laten weten dat er altijd kan worden voldaan aan de medische behoeften van iemand, hoe oud diegene ook is.

Beslissingen over hoe de zorg eruit moet zien, worden in Zweden dus genomen door regionale overheden. Toch is er ook een nationaal advies over hoe verzorgingshuizen moeten omgaan met oudere mensen die besmet zijn met het virus. Volgens de Zweedse regering 'moeten ouderen niet automatisch naar het ziekenhuis worden gebracht als ze het virus hebben opgelopen'.

Afwegen tegen de kosten

Thomas Linden, arts en tevens adviseur van de regering, zegt dat medewerkers van verzorgingstehuizen 'op een professionele manier de voordelen van een oudere naar het ziekenhuis brengen moeten afwegen tegen risicofactoren, zoals het oplopen van het virus in het ziekenhuis en de kosten van het transport naar het ziekenhuis'.

Voor Lili Sedghi, die haar vader verloor, is het een bittere pil. Want het beleid van de Zweedse regering en de verschillende regionale overheden werkt volgens haar niet. "Wat ze hebben gedaan, hebben ze fout gedaan. Veel, heel veel medebewoners van mijn vader zijn overleden."

Dat wordt bevestigd door de cijfers. In Zweden is de helft van het aantal coronadoden overleden in een verzorgingshuis. Volgens Scandinavië-expert Petra Broomans, verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, gaf het personeel van verzorgingstehuizen midden april al aan beschermingsmateriaal tekort te komen.

Toen bleek dat de helft van de coronadoden in tehuizen was gevallen, concludeerde een Zweedse minister dat ook de ouderen niet genoeg waren beschermd. "Volgens de directies van de verzorgingstehuizen lag dat aan het feit dat de verzorgers gewoon naar hun werk gingen als ze ziek waren", zegt Broomans.

Personeel blijft doorwerken

"Het grootste gevaar op besmetting was het personeel dat tussen de verschillende afdelingen liep. Tussen de zieke en de gezonde mensen. Ook vormde het personeel dat ziek was, maar geen symptomen had, een gevaar", zegt Broomans. "Toch blijft het personeel erbij dat ze veel te laat beschermende kleding en mondkapjes kregen. Ook werden de ouderen en het personeel te laat getest op het virus."

Ziek personeel bleef volgens Broomans doorwerken uit personeelsgebrek. "De zorg is net zo overbelast als hier in Nederland." Broomans heeft het zelf ook eens ervaren. "Twee jaar geleden ging ik met iemand mee die zijn hand had gebroken. Een foto laten maken bij de huisartsenpost was zo gedaan, maar toen begon het lange wachten in de polikliniek. We hebben daar negen uur gezeten."

Vrije wil

Daarbij is Zweden van oudsher een vrije, individuele maatschappij. De Zweedse regering gaat uit van de eigen verantwoordelijkheid van het individu. Dat is volgens een medewerker van een verzorgingstehuis goed te zien. "Een besmetting komt ook door 'vrije wil'. Als een oudere in een tehuis naar de kapper wil, kunnen we die niet tegenhouden. Het zijn vrije individuen."