Coronavirus en conflicten: IS leeft op nu de wereld minder oplet
De terreurbeweging IS lijkt bezig aan een langzame opleving. De afgelopen weken werden verschillende aanslagen gepleegd in Irak en Syrië. IS lijkt niet alleen te profiteren van andere conflicten in de regio, maar ook van het coronavirus.
"Wanneer de aandacht verslapt, leeft IS juist op", zegt Midden-Oostencorrespondent Olaf Koens. Op 28 april was er een dubbele bomaanslag bij de Iraakse veiligheidsdienst. De dagen ervoor waren er al meer aanslagen in de buurt.
Op 1 mei waren verschillende door de staat gesteunde organisaties in Irak het doelwit. Het is een greep uit de aanvallen die IS de afgelopen weken heeft uitgevoerd. Met als boodschap: dit is wat er gebeurt wanneer je de regering steunt.
"De aanvallen laten zien dat de macht van de organisatie weer duidelijk toeneemt", zegt Sam Heller tegen de Duitse nieuwsorganisatie Deutsche Welle. Hij is adviseur van de International Crisis Group, een denktank die onderzoek doet naar wereldwijde crises. "IS maakt nu meer gebruik van gecoördineerde aanvallen dan de afgelopen jaren."
Ongeveer een jaar geleden leek de rol van de terreurbeweging zo goed als uitgespeeld. In maart vorig jaar veroverden de Syrische Koerden het laatste stukje van wat er nog over was van het kalifaat van IS. In oktober doodde het Amerikaanse leger de zelfbenoemde leider van IS, Abu Bakr al-Baghdadi.
Een maand na de dood van Baghdadi sloegen de Verenigde Naties (VN) in een rapport alarm. Volgens de VN waren een reeks nieuwe, brutale aanvallen van IS een signaal dat de terreurorganisatie bezig was met een opleving. In een ondergronds netwerk zouden aanslagen worden voorbereid in regio’s die voorheen juist rustig waren. Volgens de VN doordat 'IS toch geen grondgebied meer heeft om te verdedigen'.
De terreurorganisatie heeft baat bij twee ontwikkelingen in de wereld. Het coronavirus is daar één van. In Syrië hebben zowel de Syrische Koerden als het leger van het regime van president Assad sommige operaties tegen IS tijdelijk gestaakt. In Irak gaan verschillende trainingsprogramma’s, waar ook Europese legers onderdeel van zijn, voorlopig niet door. Daarom riep IS zijn aanhangers op om overal ter wereld aanslagen te plegen 'omdat overheden te druk zijn met het bestrijden van het coronavirus'.
Conflicten helpen IS
Daarnaast profiteert IS van nieuwe conflicten die in het Midden-Oosten zijn ontstaan. Voornamelijk die tussen Turkije en de Koerden in het noorden van Syrië. De Koerden die in eerste instantie in Syrië tegen IS vochten, waren daarna nodig in de strijd tegen Turkije.
Dat betekent ook dat er minder Koerden beschikbaar zijn om de ongeveer 2000 IS'ers in Noord-Syrische gevangenissen te bewaken. Door de gevechten en de chaos die ontstond, zijn naar schatting honderden gevangenen ontsnapt.
Ook de aanhoudende spanningen tussen de Verenigde Staten en Iran spelen mee. Die spanningen kwamen in januari tot een hoogtepunt toen de Iraanse generaal Qassem Soleimani omkwam bij een aanval door een Amerikaanse drone.
"Door de coronacrisis en door politieke ontwikkelingen in Syrië en vooral in Irak is er een soort machtsvacuüm ontstaan", zegt correspondent Koens. Het viel natuurlijk te verwachten dat IS daar gebruik van zou maken."
Toch is IS lang niet zo groot als een paar jaar geleden. "Terug naar wat het was, gaat het niet", zegt Koens. "Het kalifaat bestreek op het hoogtepunt een enorm gebied, het had miljoenen inwoners en grote steden onder controle. Een enorme bureaucratie, een oorlogsmachine. Dat komt niet meer terug. Wat je nu ziet is dat er aanslagen worden gepleegd, er worden mensen gekidnapt. Inwoners van kleine dorpjes worden onder druk gezet, ze moeten geld betalen of wapens en strijders huisvesten. IS is terug bij wat het was, een criminele bende die grotendeels ondergronds opereert."
Er is volgens Koens wel reden tot zorg. "Voornamelijk over de gevolgen van de coronacrisis, en vooral de economische rampspoed die zal volgen. In Syrië stort de waarde van de munt in, in Libanon zie je hetzelfde. Dat zet de tegenstellingen in die landen verder op scherp. Wanneer het economisch fundament onder het bestaan wegvalt, zullen veel mensen hun heil zoeken in religie, soms bij radicalere stromingen. Dat kan weer voor een opleving van geweld zorgen. Er staat een hoop op het spel."
