Ammoniumnitraat: wat is het en waar wordt het voor gebruikt?

1. Ammoniumnitraat, wat is dat voor chemische stof?

"Het zit onder meer in kunstmest. Dat is eigenlijk de basis van de stof. Maar je kunt er meer dingen mee. Zo wordt het ook veel gebruikt in de mijnbouw. Nitraten zijn eigenlijk al in de basis een bestandsdeel van explosieven. Als je vervolgens stoffen toevoegt aan ammoniumnitraat, wordt het explosief.

2. De stof kan dus misbruikt worden?

"Jazeker. Het is onder meer gebruikt voor bomaanslagen. De IRA heeft het gebruikt. Maar vers in het geheugen ligt ook terrorist Anders Breivik, die ammoniumnitraat uit kunstmest gebruikte voor zijn aanslag in Oslo in 2011 (later richtte Breivik op het eiland Utøya een bloedbad aan). Ook Timothy McVeigh gebruikte ammoniumnitraat. Hij had het verstopt in een wagen en pleegde op die manier in 1995 een bomaanslag op een Amerikaans overheidsgebouw in Oklahoma City."

"Overigens is in Europa, en eigenlijk een groot deel van de wereld, de samenstelling van kunstmest aangepast. Het is nog wel kunstmest, maar de samenstelling is zodanig veranderd dat het minder makkelijk een explsoief kan worden. Dat is bewust gedaan om aanslagen met dit soort stoffen te voorkomen."
 

3. Wat kun je zien op de beelden van Beiroet?

"Een kenmerk van ammoniumnitraat is dat het hoogexplosief kan worden. Als kunstmest zoveel nitraten bevat, bevat het ook veel zuurstof. Dat betekent dat als het tot een explosie komt, het doorzet. Dan gaat het al gauw naar een zogenoemde detonatiesnelheid van boven de 3000 meter per seconde." 

"Op beelden van Beiroet was te zien dat het om 6000 a 7000 meter per seconde ging. Dat zie je ook op de beelden. De weggeslingerde auto's, de gesprongen ramen, de verwoeste gebouwen: dat zijn allemaal gevolgen van die enorme drukgolf."

4. Is het dan uberhaupt wel veilig om ammoniumnitraat op te slaan?

"Als de condities kloppen, kan je het gewoon opslaan. De stof moet droog en goed opgesloten bewaard worden. Maar wat ik zie op de beelden, is dat de brand aangewakkerd wordt. Onderin de brand zie je kleine explosies. Als dat in de buurt zit van ammoniumnitraat, wordt het een massa-explosief. Dat duurt overigens wel even, want ammoniumnitraat moet voor zo'n grote explosie als nu in Beiroet wel echt flink zijn aangewakkerd. Maar de stof staat erom bekend. In de open mijnbouw wordt het volop gebruikt, juist om explosies te creëren."

'Douane Beiroet drong aan op verwijderen ammoniumnitraat'

De douane in de haven van Beiroet heeft herhaaldelijk aangedrongen op het verwijderen of verschepen van de enorme voorraad ammoniumnitraat, meldt nieuwszender al-Jazeera. De verantwoordelijken gaven alleen telkens geen gehoor, volgens de zender.

Het ammoniumnitraat was afkomstig van een onder Moldavische vlag varend vrachtschip dat onderweg van Georgië naar Mozambique pech kreeg en daarom in september 2013 aanmeerde in Beiroet. Er ontstond juridisch getouwtrek over het schip en over de lading en de Libanese justitie nam het in beslag.

Maar de douane begreep dat de lading daar weg moest en gaf in 2014 in een brief het advies het ammoniumnitraat snel te verschepen, te verkopen aan de particuliere onderneming Lebanese Explosives Company of het cadeau te doen aan het leger. In een bezorgde brief stond dat de stof "in een loods onder ongeschikte klimatologische omstandigheden" een gevaar vormt voor de haven en het havenpersoneel. Een nieuw aangetreden douanechef verbaasde zich in 2017 dat het nitraat er nog steeds lag, en schreef dat er snel een rechterlijk besluit moest komen, vanwege het gevaar van het nitraat voor iedereen die er werkte.