Damascus veilig? Denemarken zegt van wel, stuurt Syrische vluchtelingen terug

Eén e-mail. Die zette het leven van Faeza Satouf op z'n kop. In die e-mail stond dat ze Denemarken moet verlaten. Terug naar het door oorlog verscheurde Syrië. Want volgens Denemarken zijn sommige Syrische regio's weer veilig genoeg om naar terug te keren.

De 25-jarige Satouf vluchtte samen met haar familie voor de oorlog in Syrië. In 2015 kwam ze aan in Denemarken en daar kreeg de familie asiel. In de jaren daarna leerde Satouf vloeiend Deens, haalde ze haar middelbareschooldiploma en studeerde ze om verpleegkundige te worden. Dat deed ze naast haar baan in een supermarkt. "Ik snap niet dat een land midden in een pandemie een potentiële verpleegkundige zou wegsturen", zegt Satouf tegen persbureau AP.

Vooral vrouwen

Ze is niet de enige die moet vertrekken. Volgens Amnesty International gaat het om zeker 380 vluchtelingen. Voornamelijk vrouwen. Want mannen zouden bij een terugkeer naar Syrië te veel gevaar lopen. Bovendien zullen de meesten van hen dan in het leger van dictator Assad moeten dienen. Zij hebben daarom een uitzonderingspositie.

Maar het betekent niet dat vrouwen geen gevaar lopen. Dat geldt ook voor Satouf. "In Syrië zijn er geen wetten die mij beschermen zoals dat in Denemarken het geval is", zegt ze. "Daarbij wordt mijn vader in Syrië gezocht. Als ik ook maar een stap zet in dat land, word ik meteen opgepakt."

Dat het vooral om vrouwen gaat, ziet ook Satoufs advocaat. "Als ik een man verdedig, stuur ik hem naar de immigratiedienst en dan krijgt hij binnen drie weken asiel. Een vrouw wordt geweigerd. Van alle zaken die ik behandel, gaat het in 90 procent van de gevallen om een vrouw."

Families verscheurd

Dat komt dus doordat mannen bij terugkeer meer gevaar zouden lopen. Het zorgt ervoor dat veel vrouwen alleen moeten vertrekken. Doordat hun mannelijke familieleden vaak mogen blijven, worden families verscheurd.

Terugsturen is alleen nog niet zo makkelijk. Dat komt doordat Denemarken geen diplomatieke banden heeft met Syrië. Mensen die niet vrijwillig terugkeren, kunnen niet zomaar op het vliegtuig worden gezet. In plaats daarvan belanden zij in zogenaamde deportatiecentra. Zonder familie, zonder mogelijkheid om te werken en afgesloten van onderwijs.

Gevangenis

Het Rode Kruis noemt de centra gevangenissen. "De infrastructuur is verouderd. Koken is verboden en de mogelijkheid om activiteiten te ondernemen is beperkt. Zelfs Deense taallessen zijn niet toegestaan."

Denemarken is het eerste en voorlopig enige Europese land dat Damascus en omgeving als veilig genoeg bestempelt. Het zorgt voor veel ophef. Bijvoorbeeld bij mensenrechtenorganisatie Amnesty International. "Vluchtelingen in deportatiecentra stoppen, zonder toegang tot werk of onderwijs, verhoogt de druk bij hen om te vertrekken."

'Gewetenloze beslissing'

"De vluchtelingen lopen het risico mishandeld te worden als ze gedwongen worden terug te keren naar Syrië. De Deense autoriteiten moeten deze gewetenloze beslissing terugdraaien en stoppen met het aanvallen van vluchtelingen die al gedwongen werden om hun thuisland vanwege oorlog achter te laten."

Maar hoe is Denemarken dan tot het oordeel gekomen dat Damascus veilig zou zijn? Volgens de Deense immigratiedienst is de oorlog afgezwakt en veroorzaakt die minder incidenten. Daarbij zou ook het aantal gevechten zijn afgenomen.

Ook zijn er rond de hoofdstad Damascus verschillende controlepunten opgezet die de stad veiliger zouden maken dan andere delen van Syrië. Tot slot vallen er volgens de immigratiedienst simpelweg minder slachtoffers.

Assad nog aan de macht

Midden-Oostencorrespondent Olaf Koens: "Het gaat er niet om of de oorlog nog uitgevochten wordt, maar wie hem gewonnen heeft. Verreweg de meeste Syriërs zijn hun land ontvlucht vanwege het regime van president Assad. Hij is nog steeds aan de macht."

"Na tien jaar oorlog kun je de conclusie trekken dat Assad gewonnen heeft. Er zijn nog maar sporadisch gevechten en die concentreren zich rondom de stad Aleppo en in de buurt van de provincie Idlib."

"Maar wie het land is ontvlucht, hoeft niet te rekenen op een warm onthaal bij terugkeer. De vluchtelingen worden gezien als verraders. Als ze zich ooit hebben uitgesproken tegen het regime of zich hebben aangesloten bij de oppositie, gaan ze alsnog de gevangenis in. Daar is marteling nog aan de orde van de dag."

Overgeven aan grootste vijand

Bezit kan worden ingenomen en er moeten soms enorme bedragen worden betaald, zegt Koens. "Mannen moeten bij terugkeer vaak in militaire dienst. Voor de meeste Syrische vluchtelingen betekent een terugkeer naar het thuisland dat je je overgeeft aan je grootste vijand. Het moment dat je de grens oversteekt, kunnen ze alles met je doen."

Volgens mensenrechtenorganisaties is deze beslissing vooral bedoeld om het voor vluchtelingen minder aantrekkelijk te maken om naar Denemarken te gaan. Dat past bij het strenge vluchtelingenbeleid van de Deense regering. Hun doel is dan ook om het aantal vluchtelingen op den duur terug te brengen naar nul.

Rechter 

380 vluchtelingen hebben dus net als Satouf een e-mail ontvangen. De rechter heeft intussen een oordeel geveld over 39 van hen. Zodra Denemarken de diplomatieke banden met Syrië heeft aangehaald, zullen die het Scandinavische land allemaal moeten verlaten. Over de anderen moet nog worden beslist.

Europese regels

In Europa bestaat er een verplichting tot solidariteit tegenover de landen waar vluchtelingen vaak aankomen, zoals Italië en Griekenland. Dat betekent dat landen die niet aan de Middellandse Zee liggen, vluchtelingen van hen kunnen overnemen. Maar ze kunnen ook op een andere manier hulp sturen, zoals met geld of grenswachten.

Vluchtelingen terugsturen kunnen EU-landen op geheel eigen houtje doen. Dat is in dit geval belangrijk voor Denemarken. Daardoor kunnen de Denen dus Damascus en omgeving als veilig bestempelen, zonder dat andere Europese landen daaraan mee hoeven te doen.