Vaccinatiekloof tussen Oost- en West-Europa: 'Wantrouwen zit heel diep'

De intensive cares in Roemenië liggen nagenoeg vol. Het land zit sinds begin september in een nieuwe coronagolf. En ook in Bulgarije gaat het mis en gaan de besmettingen in een steile lijn omhoog.

Roemenië en Bulgarije zijn de twee minst gevaccineerde landen van de Europese Unie. In Roemenië heeft zo'n 30 procent van de bevolking twee prikken gekregen, in Bulgarije is dit percentage zelfs rond de 20 procent. 

Geen tekort aan vaccins

Maar die twee landen zijn niet het enige probleem. In onderstaande grafiek is te zien er een duidelijk verschil te zien is tussen Oost- en West-Europa. Waar het westen in het raptempo vaccineert, blijft het oosten flink achter.

Een tekort aan vaccinaties is het probleem niet. Alle door de EU goedgekeurde vaccins, zoals Pfizer/BioNTech en Moderna, zijn, met uitzondering van Rusland, voor alle landen beschikbaar. 

Wantrouwen 

Waar komt die vaccinatiekloof dan vandaan? Voor een deel speelt de geschiedenis een belangrijke rol, blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Warschau. Daaruit blijkt dat het wantrouwen in gezondheidssystemen veel groter is in landen die onder het communisme leefden. Mensen zouden meer moeite hebben om de autoriteiten van een land te vertrouwen. 

''In die tijd bepaalde de overheid alles voor hun bevolking'', legt Rusland-correspondent Eva Hartog uit. ''Toen er na de val van de Sovjet-Unie een eind kwam aan het communistische regime, kregen mensen een sterk gevoel van autonomie. En dat gevoel is er nu nog steeds: ze willen zélf bepalen wat er in hun leven gebeurt.''

"Er wordt niet vanuit gegaan dat wat er wordt verteld per sé de juiste manier is. Dat wantrouwen zit heel diep. Ook in de gezondheidszorg is dat zo. In Rusland bijvoorbeeld, gaan mensen niet zomaar naar een ziekenhuis. Liever naar een arts die door kennissen is aangeraden, zodat ze weten dat het goed zit. Het gevoel van wantrouwen was er ook al lang vóór de coronapandemie'', zegt Hartog.

Volgens Remco van de Pas, expert internationale volksgezondheid verbonden aan Instituut Clingendael, is dat wantrouwen een belangrijke reden dat mensen niet warmlopen voor de vaccins. ''Over de hele wereld zien we een directe link tussen de vaccinatiegraad en het algehele vertrouwen in het politieke bestuur en overheid van een land.''

Afgelegen gebieden

Daarnaast is het volgens Van de Pas ook een kwestie van logistiek. ''Er zijn genoeg vaccins beschikbaar, maar het uitrollen daarvan gaat een stuk langzamer dan bij ons. Ervoor zorgen dat die vaccins naar een afgelegen, provinciaal stadje komen, dat is niet zo makkelijk gedaan. In West-Europa hebben veel mensen niet in de gaten hoe fragiel die infrastructuur op sommige plekken nog is, vooral in Roemenië en Bulgarije – die dus het meeste achterlopen met vaccineren.''

Volgens correspondent Jeroen Akkermans wordt het virus in veel Oost-Europese landen bovendien flink onderschat. ''Men denkt: 'de eerste golf hebben we overleefd zonder vaccinatie, dan overleven we die andere golven ook wel. Sowieso schrikt het ziektebeeld er minder af. De dood als gevolg van corona is er minder een angstbeeld dan in het Westen.''

Inzet regering

Akkermans: ''En het heeft ook te maken met de inzet van de regering. Kijk naar Hongarije: daar is ook weinig vertrouwen in de overheid. Maar de regering heeft snel en massaal vaccins ingekocht en daar de bevolking heel actief op gewezen. Daardoor is nu ruim 58 procent van de Hongaren is geprikt, wat voor Oost-Europa relatief hoog is.''

Communicatie

Wat kan Europa doen om die vaccinatiekloof tussen Oost- en West-Europa te dichten? ''Het is vooral belangrijk dat de bevolking begrijpt waarom vaccinaties en volksgezondheidacties nodig zijn om de pandemie de wereld uit te krijgen'', zegt Van de Pas.

''Maar het is eigenlijk allemaal onderdeel van een groter probleem. Er is een groeiend sociaal en economisch gat tussen Oost- en West-Europa, dat veel verder gaat dan alleen de vaccinatiekloof.''