Op de kop, kruis erdoor: zo glipte foto geketende Chinese vrouw door de censuur

Want het ontwijken van online-censuur, dat is in China bijna een nationale sport. Een zogenoemde 'firewall' zorgt ervoor dat sociale media zoals Twitter en Facebook, maar ook nieuwswebsites zoals die van de BBC en de New York Times niet te lezen zijn in het land. Wanneer je probeert die sites te openen, zie je slechts een wit scherm. Aangezien het voor de meeste Chinezen onmogelijk is die muur te slechten, zijn ze aangewezen op Chinese sociale media zoals WeChat en Weibo.

Maar ook daar moeten Chinese internetters creatief te werk gaan. In het geval van de vastgebonden vrouw gebruikten ze onder meer geheimtaal, en een scala aan fotobewerkingsopties. Zo kon nieuws dat de autoriteiten het liefst geheim wilden houden, tóch massaal gedeeld worden.

Bijvoorbeeld een open brief van een aantal academici die pleitten voor meer overheidsbescherming voor kwetsbare vrouwen. Die werd snel van het internet gewist. Alleen, slimmeriken hadden het bericht op hun telefoons opgeslagen, en opnieuw gedeeld, maar dan met dikke strepen erdoorheen. Het was nog steeds leesbaar, maar de censuurpolitie keek er overheen.

Mede doordat de open brief veel losmaakte bij miljoenen Chinezen, voelden de autoriteiten zich gedwongen om nieuw onderzoek in de zaak van de vastgebonden vrouw te starten. Een succes dus, van de ontwijkers van de censuur.

Lange historie van censuur

China heeft een lange traditie in het te slim af zijn van de censuurpolitie. Al in de jaren 60 en 70, de tijd van Mao Zedong, werden verboden boeken gedeeld. Met de komst van het internet veranderde het speelveld. De overheid tolereerde aanvankelijk sites als Facebook, maar zodra ze in de gaten kreeg dat het via sociale media mogelijk werd gevoelige informatie te delen, kwam daar een einde aan.

Dus plaatsen Chinezen nu beelden ondersteboven. Dan zijn ze nog leesbaar, maar voor controleurs moeilijker te vinden. Of ze zetten er een groot rood kruis doorheen. Ook een veel gebruikt middel is codetaal.

Verkiezing: 'Koreaanse vis' tegen 'Engelse groente'

Zo werden in 2020 verkiezingen gehouden in Taiwan, het democratisch bestuurde eiland dat door China als afvallige provincie beschouwd wordt. Omdat China het eigen volk het liefst zo weinig mogelijk informatie geeft over wat er zich werkelijk in Taiwan afspeelt, moesten Chinezen creatief te werk gaan. De naam van zittend president 'Tsai Ing-wen' werd op basis van een soortgelijke uitspraak veranderd naar 'Engelse groente' en oppositieleider Han Kuo-yu werd 'Koreaanse vis.' Zo kon je via Weibo gewoon de verkiezingsuitslagen volgen, je moest alleen even weten welke woorden te gebruiken.

Codetaal is wijd verspreid op het Chinese web. In 2013 kreeg de wereld een zeldzaam inkijkje, toen lokaal nieuwsmedium Beijing News berichtte dat er in China 2 miljoen mensen werkzaam zijn in de internetcensuur. Aangezien het internet sindsdien is uitgebreid met meer sociale media-kanalen, is het aannemelijk dat het er vandaag de dag nóg meer zijn.

Amnesty: 'creativiteit beter anders inzetten'

Internationaal is veel kritiek op het Chinese censuurbeleid. Volgens Amnesty International is de censuur in China sinds de coronacrisis strikter geworden. De organisatie wijst erop dat in het begin van de uitbraak in de stad Wuhan, zelfs het woord 'Wuhan' enige tijd geblokkeerd werd op Weibo. Amnesty stelt dat veel Chinese internetgebruikers 'genieën' zijn door hun creativiteit op deze manier in te zetten. 'Maar', stelt de organisatie, dit talent zou 'beter benut kunnen worden dan in een constant gevecht om gehoord te worden'.