Met komst nieuwe leider Hongkong vervaagt laatste beetje vrijheid
Op 1 juli is het precies 25 jaar nadat Hongkong door de Britten aan China werd overgedragen. En op diezelfde dag wordt John Lee als nieuwe leider geïnstalleerd. Hij staat bekend als een pro-Peking hardliner en de angst is dat hij de weinige vrijheden die er nog zijn, ook zal inperken.
De Chinese president Xi Jinping is al aangekomen in Hongkong voor zijn eerste bezoek aan de stad in vijf jaar tijd. Het enige wat bekend is van zijn plannen, is dat hij de nieuwe leider zal beëindigen. De beelden zien er feestelijk uit, maar er valt niet echt iets te vieren.
"John Lee is een marionet die het beleid moet uitvoeren zoals China dat graag wil", zegt correspondent Roland Smid. "Zijn benoeming is een verdere stap in het ontmantelen van de democratie in Hongkong."
Protesten 2019
Sinds 2019 zijn de vrijheden van burgers in Hongkong hard achteruit gegaan. Toen werd een wet voorgesteld waardoor mensen konden worden uitgeleverd aan China. Mensen gingen massaal de straat op.
Als reactie op die protesten werd de uitleveringswet ingetrokken, maar een nationale veiligheidswet ingevoerd, ook wel bekend als artikel 23. "Dat is de meest ingrijpende wet die je zou kunnen bedenken. Het is een complete ontmanteling van vrijheid van meningsuiting", zegt Smid. Inmiddels zijn er geen vrije media meer en zijn meerdere dissidenten opgepakt onder deze wet.
Einde van een tijdperk
Tot 1997 was Hongkong een Britse kolonie. In dat jaar werd het overgedragen aan China. Daarbij is de afspraak gemaakt dat Hongkong vijftig jaar lang zijn eigen wetten, politieke vrijheden en rechtspraak zou mogen behouden. "Het was ook wel naïef van de Britten om te denken dat China zich daaraan zou houden", zegt China-correspondent Smid. "Ik denk dat we nu, 25 jaar later, kunnen spreken van het einde van een tijdperk. Die overeenkomst van toen is nu wel echt verleden tijd."
Benedict Rogers van Hong Kong Watch sluit zich hierbij aan."In de afgelopen 25 jaar is Hong Kong veranderd van een van de meest open steden in Azië, naar een van de meest gesloten. John Lee is de belichaming van deze transformatie. Dit is het einde van de autonomie van Hongkong."
Politiestaat
De angst is nu vooral dat de weinige vrijheden die er nog zijn, ook ingeperkt zullen worden. Rogers ziet nu al gebeuren tijdens de festiviteiten die gepland staan. "De beveiliging is erg streng, er worden geen protesten toegestaan, media worden beperkt en een aantal buitenlandse correspondenten worden niet toegelaten. Lee heeft ook aangekondigd dat hij fake news wil aanpakken. Maar in de praktijk betekent die term gewoon nieuws wat Peking niet aanstaat. Er zal nóg meer druk komen op wat er over is van de persvrijheid. Hongkong zal letterlijk veranderen in een politiestaat."
Een van andere vrijheden die Hongkong nog heeft, is het internet. "Ook daarvan moeten we maar afwachten of dat zo blijft", zegt Smid. "En op papier is er ook nog een onafhankelijke rechtspraak. Maar die nationale veiligheidswet heeft ook daar impact op. Eigenlijk kan elk stukje kritiek op de overheid worden uitgelegd als het overtreden van die wet."
En er is veel reden om aan te nemen dat Lee deze wet met harde hand zal handhaven. Hij heeft een achtergrond in de politie en was ten tijde van de protesten veiligheidschef. Onder zijn leiding werden demonstranten hard aangepakt. "Lee heeft helemaal geen ervaring als bestuurder", zegt Rogers. "Maar het is blijkbaar niet in het belang van Peking om iemand aan te stellen die er is voor de mensen. Ze hebben gewoon iemand gekozen die de burgers verder kan onderdrukken."
Het ging dus al langere tijd niet goed met democratie en mensenrechten in Hongkong. "Lee’s voorganger Carrie Lam was ook waanzinnig impopulair, maar zij moest zich in elk geval nog verantwoorden tegenover haar parlement. Nu is dat niet meer het geval, de oppositie is volledig uitgeschakeld", zegt Smid. Hong Kong heeft nog wel een parlement met meerdere partijen, maar zij hebben een soort eed moeten afleggen waarbij ze trouw zweren aan het moederland. "Het is een gemuilkorfd parlement, waar alleen nog jaknikkers in zitten."
Is er dan helemaal geen hoop meer voor Hongkong? "Op korte termijn vind ik dat moeilijk om te zien", zegt Rogers. "Maar we moeten zeker doorgaan met druk uitoefenen." Rogers vindt bijvoorbeeld dat het Westen gerichte sancties zou moeten invoeren, zodat leiders in China consequenties voelen als ze hun afspraken niet nakomen. "Het zal niet direct iets veranderen, maar op de lange termijn heb ik wel hoop dat het ooit weer goedkomt met Hongkong."