Netanyahu (alweer) terug aan de macht in Israël: wat betekent dit?
Benjamin Netanyahu is de gedoodverfde favoriet om de nieuwe Israëlische regering te leiden. Dat blijkt uit de voorlopige uitslagen van de parlementsverkiezingen. Wat betekent zijn terugkeer als premier? Vijf vragen en antwoorden.
1. Wat valt op aan deze uitslag?
De man die al tweemaal eerder premier was, maar begin vorig jaar werd gewipt door een monsterverbond van zijn politieke rivalen, is nu weer helemaal terug in de internationale schijnwerpers. Dat terwijl er ook nog altijd meerdere aanklachten tegen hem lopen waarin hij wordt verdacht van fraude, omkoping en het schenden van publiek vertrouwen.
En de verschuiving naar religieus-rechts is onmiskenbaar. Om terug aan de macht te komen, heeft Netanyahu namelijk een verbond gesmeed met onder meer twee extreemrechtse partijen.
Uit de exitpolls wordt duidelijk dat een rechts blok met daarin de Likud-partij van Netanyahu een krappe meerderheid haalt in het Israëlische parlement. Die uitslag is voorlopig: de uiteindelijke resultaten kunnen nog veranderen als alle stemmen zijn geteld. En er moet ook nog een coalitie worden gevormd, wat weken kan duren. Al zal ook dan de Likud-partij vrijwel zeker de grootste partij worden.
2. Waarom moest Israël opnieuw naar de stembus?
Tsja. Het waren gisteren alweer de vijfde verkiezingen in minder dan vier jaar tijd. Die verkiezingen stonden telkens in het teken van die ene vraag: is Netanyahu de juiste man om Israël te leiden?
Vorig jaar was het antwoord voor het eerst in twaalf jaar tijd: nee. Acht linkse en rechtse partijen sloegen in een onwaarschijnlijke coalitie de handen ineen om 'koning Bibi' te onttronen. Wat uiteindelijk ook lukte: Naftali Bennett, ooit een vertrouweling van Netanyahu, werd premier.
Maar heel lang heeft Bennett het dus niet uitgehouden. De samenwerking tussen al die partijen met hun uiteenlopende standpunten was vanaf het begin erg wankel en werd voortdurend aangevallen door Netanyahu en andere oppositieleden. Toen een parlementslid overstapte van Bennetts partij naar de Likud-partij van Netanyahu, was Bennett zijn minimale meerderheid kwijt en viel het kabinet. Niet veel later vertrok hij uit de politiek.
3. Wie zijn die extreemrechtse bondgenoten van Netanyahu?
Dat zijn de Religieus Zionistische Partij van Bezalel Smotrich, die zichzelf een 'trotse homofoob' noemt en bekend staat om zijn extreme uitspraken. Smotrich zei in 2018 over een 17-jarige Palestijnse activiste, die een Israëlische soldaat een klap had gegeven, dat zij 'op zijn minst' een kogel in haar knieschijf had verdiend. De Religieus Zionistische Partij wil dat Israël nederzettingen inlijft in de Westelijke Jordaanoever (waar miljoenen Palestijnen wonen) en asielzoekers het land uitzet.
Ook werkt Netanyahu samen met de partij Otsma Jehudit ('Joodse Kracht'), die wordt geleid door de omstreden politicus Itamar Ben-Gvir. Hij is onder meer veroordeeld voor het aanzetten tot racisme, is een voorstander van de doodstraf en had jarenlang een foto aan zijn muur hangen van Baruch Goldstein, de schutter die in 1994 in een moskee in Hebron 29 biddende Palestijnen doodschoot.
Ben-Gvir wil als hij in de regering komt 'iedereen die vanuit Israël tegen Israël werkt' het staatsburgerschap afpakken en het land uitzetten, zei hij onlangs.
4. Wat betekent dat voor de Palestijnen?
Het is nu de vraag welke rol deze omstreden bondgenoten van Netanyahu krijgen in de nieuwe regering. "We hebben nooit eerder gezien dat extreemrechts met zoveel vertegenwoordigers in het parlement zit. Dat is echt uitzonderlijk", zegt Erwin van Veen, Midden-Oostendeskundige van Instituut Clingendael.
Als deze partijen ook deel uitmaken van een nieuwe coalitie, acht Van Veen de kans groot dat we meer controversiële nederzettingen in Palestijnse gebieden zullen zien. "Net als meer schendingen van mensenrechten, en meer discriminatie, onderdrukking en geweld, inclusief tegen hun eigen burgers, de circa 2 miljoen niet-joodse Arabische Israëliërs. Etnisch-nationalisme zal verder aan kracht winnen."
Waar de buitenwereld vaak direct aan het Israëlisch-Palestijns conflict denkt, speelde dat nauwelijks een rol bij de verkiezingen, zegt Van Veen. "Het ging om binnenlandse problemen waar mensen zich in ieder land zorgen om maken: de staat van de economie, de inflatie, werkgelegenheid. Ook om de economische gevolgen van het toenemend aantal ultraorthodoxe joden. Dan komt aartsvijand Iran op plek drie of vier, en de Palestijnse kwestie ergens rond plaats tien."
5. En de banden met Nederland?
Nederland onderhoudt warme banden met Israël. De twee landen werken samen op het gebied van defensie, wetenschappelijk onderzoek, toerisme, technologie en voedsel. Premier Rutte bezocht het land vorige maand nog. Hij ging onder meer langs bij een aantal bedrijven die volgens pro-Palestijnse organisaties zakendoen in illegale nederzettingen in Palestijns gebied.
Dat ging in tegen het officiële beleid dat Nederland zegt te voeren. Namelijk het 'ontmoedigen' van economische banden tussen Nederlandse bedrijven en bedrijven die actief zijn in Israëlische nederzettingen in bezette gebieden. Nederland is voorstander van een zogeheten tweestatenoplossing, waarbij Israël en de Palestijnse staat 'in vrede naast elkaar bestaan'.
Van Veen: "Maar Nederland voert geen enkele druk uit op de Israëlische regering als het gaat om grootschalige mensenrechtenschendingen. Het blijft zakendoen met Israël. Dat zal onder de nieuwe regering niet anders zijn."
