Precisiedrones gevaar voor leiders: 'Bescherming lastig, maar niet onmogelijk'

Het klinkt bijna als een filmscène, maar het gebeurt echt: op ingenieuze wijze wordt in kaart gebracht waar een doel zich bevindt. Vervolgens wordt de persoon gevolgd en om het leven gebracht. Dat gebeurt steeds vaker met behulp van een gerichte droneaanval, vertelt Zwijnenburg, die onderzoek doet bij de vredesorganisatie Pax.

Er zijn manieren om je ertegen te beschermen, maar soms kun je maar beter onder de grond blijven, vertelt Zwijnenburg aan RTL Nieuws. "Letterlijk en figuurlijk." 

Scherpe beelden

Landen merken immers dat ze heel precies te werk kunnen gaan met haarscherpe beelden die een drone levert. Toch is dat juist het gevaar, waarschuwt Zwijnenburg. "Raketten kunnen heel precies zijn, maar de illusie daarbij is dat je dan altijd het juiste doelwit raakt." Zo vergiste het Amerikaanse leger zich in 2021 in de Afghaanse hoofdstad Kabul en doodde tien onschuldige burgers. 

Toch wordt het precisiewapen veel ingezet. Zo kwamen vandaag nog vier militiestrijders om bij een Amerikaanse droneaanval in Irak en is de kans groot dat Hamas-kopstuk Saleh Al Arouri deze week is gedood door een Israëlische drone.

Defensiespecialist Patrick Bolder vindt dat aannemelijk. "Wie anders zou deze man willen uitschakelen? Daarnaast zijn de Israëliërs heel bedreven in dronetechnologie." Ook Zwijnenburg vermoedt dat Israël erachter zit, maar hij benadrukt dat het nog steeds mogelijk is dat een raket van een bemand vliegtuig is gebruikt in plaats van een drone. 

In het recente verleden gebruikten de Amerikanen ook gerichte droneaanvallen om het leven te beëindigen van kopstukken, zoals een IS-leider in Syrië (2021) en het Al-Qaeda-kopstuk Ayman al-Zawahiri in de Afghaanse hoofdstad Kabul (2022). Maar is er eigenlijk wel een methode om je te beschermen tegen deze gerichte aanvallen van killerdrones?

Zonder mobiel op pad

Voordat je je kan beschermen tegen een gerichte droneaanval, is het van belang te begrijpen hoe zo'n aanval tot stand komt. Op basis van inlichtingen wordt eerst in kaart gebracht waar een persoon zich bevindt. Dat kan bijvoorbeeld door de signalen van een mobiel te tracken, een GPS onder een auto vast te maken, met behulp van drone- of satellietbeelden of via spionnen. 

Daarna kan het leger beslissen om een drone op deze persoon af te sturen. "Die drone kan ofwel zelf een raket afvuren, of zichzelf lanceren en laten exploderen."

Dat smartphones je locatie verraden, daar hebben militaire groeperingen al van geleerd, stelt Zwijnenburg. "Zo zie je in Syrië dat militanten geen mobieltje meer bij zich hebben." Bij Al-Qaeda-leider al-Zawahiri betekende 'het telefoontje plegen' juist zijn einde, vult Bolder aan. Een mobiel van een medereiziger kan even gevaarlijk zijn, zegt Zwijnenburg. "Spionnen kunnen immers achterhalen met wie de persoon op reis is." 

Auto's met antenne 

Vergeleken met het thuislaten van je mobiel, zijn de andere beschermende maatregelen een stuk complexer. Zo kunnen elektromagnetische stralingen drones tegenhouden op belangrijke locaties. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij het Witte Huis in Washington. Met die straling verstoor je immers de signalen van de drone, en wordt-ie nutteloos.

En als je als leider op pad moet, dan neem je gewoon de hele bende mee, vertelt Bolder. "Dat kun je herkennen aan auto's met antennes die meerijden met de auto van bijvoorbeeld een wereldleider." In Afghanistan maakte Bolder hetzelfde mee. "Dan gingen auto’s met stoorapparatuur mee om te voorkomen dat op afstand bestuurbare bermbommen konden ontploffen."

Toch kun je deze methode niet inzetten op bijvoorbeeld vliegvelden, zoals Schiphol, nuanceert Zwijnenburg. "Dat zou namelijk ook het vliegverkeer verstoren."

Hetzelfde geldt voor lasers, een nieuwe ontwikkeling waar de Amerikanen en Israëliërs mee experimenteren. Ook daarmee kun je signalen van drones verstoren. "Maar als je slecht weer hebt, dan werkt dit niet."

Booming business

Je kunt je dus nooit volledig beschermen en er is ook geen eenduidige oplossing, stellen beide experts. "En als je echt zo’n groot kopstuk bent als de Hamasstrijder die deze week in Libanon doelwit werd, dan kun je beter maar onder de grond blijven", aldus Zwijnenburg.

Toch blijven beschermingsmethodes zich ontwikkelen. "De counterdrone-industrie is namelijk booming business." Er zijn allerlei 'defensiebedrijfjes' die methodes ontwikkelen en verkopen. Zo kun je met een 'antidronegun' het signaal blokkeren tussen de drone en de afstandsbediening.

In Nederland hoeven we ons overigens weinig zorgen te maken om gerichte droneaanvallen op belangrijke kopstukken, stelt Bolder. "We zijn immers niet in oorlog." Maar de twee experts willen wel het gevaar benadrukken van wat hij noemt de 'MediaMarkt-drone', die iedere Nederlander voor een paar tientjes kan kopen. 

"Als je over de juiste informatie beschikt, kun je daar zelf een wapen op monteren en die informatie is steeds makkelijker te vinden", waarschuwt Zwijnenburg. "Er leven grote zorgen bij veiligheidsdiensten dat het in Nederland een keer wordt gebruikt om een aanslag te plegen." En omdat zulke kleine drones vaak onopgemerkt blijven voor radarsystemen, hebben we daar nog geen verdedigingssysteem voor, concluderen de experts.