Ook journalisten niet veilig in Gaza, al zeker 83 doden: 'Intimidatie moet stoppen'
De aanval van Hamas op 7 oktober vorig jaar en de start van de Israëlische operatie in Gaza is inmiddels meer dan 100 dagen geleden. In die tijd vielen vele duizenden doden, het overgrote merendeel aan Palestijnse zijde. Het geweld kost ook aan steeds meer journalisten het leven. Nog nooit was een oorlog zo dodelijk voor deze groep.
Het aantal gedode journalisten sinds 7 oktober staat inmiddels op zeker 83. Het gaat daarbij om 76 Palestijnse, 4 Israëlische en 3 Libanese journalisten. Dat zegt het CPJ, het onafhankelijke comité der bescherming van journalisten. Volgens andere bronnen ligt dat aantal nog veel hoger. Nieuwszender Al Jazeera meldde vorige maand al dat het aantal gedode journalisten boven de 100 was gekomen.
Recent nog waren het Mustafa Thuraya en zijn collega Hamza Al-Dahdouh die om het leven kwamen door een Israëlische droneaanval. Hamza was de zoon van Wael Al-Dahdouh, de bureauchef namens Al Jazeera in Gaza. Wael raakte zelf eerder al gewond door een Israëlische aanval. Hij kon dinsdag de Gazastrook verlaten via Rafah om in Qatar in een ziekenhuis behandeld te worden.
"Wael is echt het toonbeeld van de journalistiek geworden in Gaza en ver daarbuiten", zegt Midden-Oosten-verslaggever Pepijn Nagtzaam. "Zo'n beetje iedere Arabier kent hem, hij heeft ondertussen een mythische status gekregen door zijn werk. Samen met hem zijn er nog een hele hoop andere journalisten in de Gazastrook. Maar wel allemaal Palestijnse. Buitenlandse journalisten worden niet toegelaten door Israël."
"Ook wij als RTL Nieuws zouden graag een manier vinden waarop we verslag kunnen doen vanuit Gaza, maar dat is op dit moment én te gevaarlijk én gewoon niet mogelijk omdat we niet worden toegelaten", zegt Nagtzaam. "Dat is frustrerend en daarom zijn de journalisten die er wel zijn des te belangrijker. Dat zijn Palestijnen die er wonen, die het gebied kennen. Sommigen werken voor lokale stations, anderen zijn correspondenten voor grote persagentschappen. Weer anderen fotografeerden voor de oorlog enkel op evenementen zoals bruiloften en hebben besloten om nu hun camera op deze manier in te zetten."
Betalen hoge prijs
Dat het werk van deze journalisten van groot belang is, erkent ook Sherif Mansour. Hij is regiocoördinator Midden-Oosten bij het CPJ. "Tijdens crisis en oorlog doen journalisten erg belangrijk werk. Iedere keer dat een journalist wordt gedood, wordt een oorlog steeds een stukje moeilijker om te volgen en vast te leggen. Zij zouden niet aangevallen moeten worden en verdienen de bescherming waar iedere burger recht op heeft. De journalisten in deze regio betalen een ongeëvenaarde hoge prijs om verslag te doen van dit hartverscheurende conflict, vooral de journalisten in Gaza. Veel van hen zijn familie, vrienden of collega's verloren."
En daarnaast worden ze zelf ook continu geconfronteerd met mogelijke gevaren, vult Nagtzaam aan. "Moet je nagaan dat je je werk probeert te doen als journalist en continu om je heen moet kijken of je zelf niet in gevaar bent. En dat je onzekerheid hebt over het lot van je familie, vrienden en collega's." CPJ-coördinator Mansour zegt dan ook: "De aanhoudende aanvallen op journalisten en familieleden van journalisten door Israël moeten stoppen. Journalisten zijn burgers, geen doelwitten."
Extreem dodelijke oorlog voor journalisten
De cijfers liegen er niet om: zoals hierboven al beschreven zijn er sinds 7 oktober zeker 83 journalisten gedood rondom de oorlog tussen Israël en Hamas. Volgens het CPJ werden alleen al in de eerste 10 weken van de oorlog meer journalisten gedood dan dat er ooit in één heel kalenderjaar zijn gedood in een land.
Ter vergelijking: sinds dat Rusland Oekraïne binnenviel, werden er volgens de cijfers van het CPJ in totaal 15 journalisten gedood. De oorlog in het Oost-Europese land is daarmee na de oorlog in Gaza het meest dodelijke conflict.
Toch worden journalisten in grote getalen gedood. "Er wordt soms gespeculeerd dat al die journalisten doelbewust worden aangevallen, maar dat weten we niet", zegt Nagtzaam. "Wel weten we dat er voorbeelden zijn van journalisten die heel duidelijk herkenbaar als journalist actief waren, zijn aangevallen. Auto's waarop heel groot staat aangegeven dat ze van een tv-station zijn, of mensen met een persvest. Dat mag niet gebeuren en verdient meer aandacht en onderzoek."
Israël geeft bijna nooit verklaringen voor de aanvallen die het uitvoert. "Als ze dat al doen, zijn het vaak erg algemene statements, maar bijna nooit specifiek. Als er een journalist door hen wordt gedood, geven ze vaak aan iedere burgerdode te betreuren. Soms willen ze de schuld bij de journalist leggen, door aan te geven dat die persoon dan nauwe banden met bepaalde strijdgroepen zou onderhouden, alleen wordt daar dan geen waterdicht bewijs voor geleverd."
Veiligheid niet gegarandeerd
Zo werd op 13 oktober Reuters-journalist Issam Abdallah gedood bij de Libanese grens door een Israëlische aanval. Ook raakten hierbij zes andere journalisten gewond. Volgens het persbureau droegen alle slachtoffers een persvest waardoor Israël ze had moeten herkennen.
Na de dood van de Palestijnse journalist noemde belangenvereniging Reporters Without Borders de dood een 'gerichte aanval'. Het Israëlische leger zei niet opzettelijk op journalisten te richten.
Mede naar aanleiding van deze aanval vroegen verschillende persbureaus opheldering aan het Israëlische leger IDF. Zij liet weten 'de veiligheid van hun journalisten in de Gazastrook niet te kunnen garanderen'. "We verzoeken je om alle noodzakelijke maatregelen te nemen die nodig zijn voor de veiligheid van de journalisten", schreef de IDF.
Salman al-Bashir, een Palestijnse journalist, brak op 3 november vorig jaar op televisie in tranen uit nadat vlak daarvoor zijn collega Mohammed Abu Hatab werd gedood:
"De beschermde status van journalisten is wel voorbij", zegt Nagtzaam. "Niet alleen in Gaza, ook op andere plekken in de wereld zie je dat. Maar hier zie je wel dat het aantal journalisten dat is omgekomen stijgt met duizelingwekkende snelheid."
Bewust of onbewust valt dan nog niet te zeggen. "Maar iets dat we wel weten is dat lang niet alle journalisten zijn gedood terwijl ze aan het werk waren. Dat maakt hun dood natuurlijk niet minder erg, dat blijft overeind. Feit is wel dat meerdere journalisten gedood zijn terwijl hun huizen of appartementencomplexen waar zij met hun families verbleven onder vuur zijn genomen."
Ook veel gearresteerd
Naast de grote hoeveelheid gedode en gewonde journalisten, zijn sinds het begin van de oorlog ook veel journalisten gearresteerd in Israël, zegt Reporters Without Borders (RSF). Sinds 7 oktober zou het gaan om 38 journalisten, waarvan er 31 op dit moment nog steeds vastzitten.
"Deze intimidatie, deze eindeloze pogingen om de Palestijnse journalistiek de mond te snoeren, of dat nu door tralies, kogels of bommen gebeurt, moet echt ophouden. We vragen om onmiddellijke vrijlating van alle gevangen journalisten en voor hun bescherming", zegt Jonathan Dagher van het RSF.