Russische oud-president Medvedev en zijn radicale uitspraken: waarom doet hij dat?

De afgelopen jaren heeft de 58-jarige Medvedev opmerkelijke uitspraken gedaan. Het bekendste voorbeeld in Nederland is toen hij vorig jaar maart opperde een raket op het Internationaal Strafhof in Den Haag af te vuren.

"Het is goed denkbaar dat een hypersonische raket vanaf een Russisch schip op de Noordzee wordt ingezet voor een strategisch bombardement op de rechtbank in Den Haag", zei hij toen op Telegram. Medvedev sprak zich uit naar aanleiding van een internationaal arrestatiebevel dat tegen president Poetin was uitgevaardigd.

Nucleair conflict 

In diezelfde periode, eveneens door Poetins arrestatiebevel, waarschuwde hij Oekraïne en het Westen voor een nucleaire aanval. "De dreiging is alleen maar toegenomen. Elke dag dat het Westen Oekraïne voorziet van wapens brengt een nucleaire apocalyps dichterbij." Ook dreigde hij dat Rusland andere landen zou binnenvallen die Oekraïne steunen in de oorlog.

En gisteren was het opnieuw raak. Volgens Medvedev wordt met het laatste sanctiepakket de hele Russische samenleving getroffen. "De reden is duidelijk: hoe slechter het is voor de Russische burgers, hoe beter het is voor de westerse wereld. Laat hen lijden. We moeten dit allemaal onthouden en waar mogelijk wraak op hen nemen. Zij zijn onze vijanden."

"Het is raadselachtig hoe radicaal hij zich uit", zegt André Gerrits, hoogleraar Internationale Politiek aan de Universiteit Leiden. "Alles wat door hoge Russen gezegd wordt in het kader van het collectieve Westen moet je serieus nemen. Maar Medvedev lijkt me een nieuwe rol te vervullen als radicale woordvoerder." Waarom hij zich zo opstelt, is gissen. "Het zou kunnen dat hij zich met deze stellingname weer wil profileren", zegt Gerrits.

Vertrouweling van Poetin

De band tussen Poetin en Medvedev gaat ver terug, tot begin jaren negentig. Tijdens de burgemeestersverkiezing in Sint-Petersburg werkten beiden voor dezelfde kandidaat. Sindsdien werd de band inniger. Toen Poetin in 2000 voor het eerst president werd, bleef Medvedev een vertrouweling die hoge functies kreeg.

De hoogste functie die Poetin hem gaf, was ongetwijfeld het presidentschap tussen 2008 en 2012. Poetin kon niet drie achtereenvolgende termijnen president zijn, omdat de grondwet dat niet toestond. Gerrits: "Tussen beide personen was er altijd sprake van een hiërarchische relatie: de superieure Poetin en de inferieure Medvedev."

Weinig mensen twijfelen eraan dat Poetin aan de touwtjes trok tijdens Medvedevs presidentschap. Maar volgens Gerrits is Medvedev juist tijdens zijn presidentschap langzaam uit de gratie geraakt bij Poetin. "Als president was hij redelijk vooruitstrevend, hervormingsgezind en pro-westers. Misschien te pro-westers, in de optiek van Poetin."

Navalny

Daarnaast verwijst Gerrits naar de stemming in de VN-Veiligheidsraad in 2011 over een resolutie om Libië te bombarderen tijdens de heerschappij van Khadaffi. Poetin wilde dat tegen werd gestemd, maar Medvedev zorgde ervoor dat Rusland zich onthield van stemming. Poetin was daarover not amused. Het gaat te ver om te stellen dat hij op zeker moment door Poetin ontslagen is, zegt Gerrits. "Maar mogelijk heeft zijn presidentschap hem zijn politieke macht gekost."

En met zijn uitspraken probeert hij zich weer in de kijker te spelen. Vanaf 2020 is Medvedev premier-af en werd hij de ondervoorzitter van de Russische Veiligheidsraad; Poetin is de voorzitter. Het is een permanent orgaan dat beslist over binnenlandse en internationale veiligheid. Hoeveel macht Medvedev in die rol heeft, is lastig te zeggen. "Maar Poetin neemt besluiten met mensen die dicht bij hem staan en Medvedev hoort daar volgens mij niet meer bij", zegt Gerrits.

Inmiddels neemt de gewone Rus Medvedev niet meer zo serieus, stelt de hoogleraar. De recent omgekomen Aleksej Navalny speelde daarin een rol. Hij onthulde op zijn YouTube-kanaal dat Medvedev een enorm vastgoedimperium bezit ter waarde van 78 miljoen euro. Dat viel heel slecht bij de Russen.