Oceaan was 420 dagen op rij warmer dan ooit, experts staan voor raadsel

Het is een grafiek die al maanden veelvuldig wordt gedeeld op X, zoals gisteren door een emeritus hoogleraar wiskunde en informatica. 

'Breaking News', schreef Eliot Jacobson. Na 420 opeenvolgende dagen van recordhoge temperaturen in de Noord-Atlantische Oceaan, daalde de temperatuur op 29 april tot onder het record van 2023. In de grafiek hieronder gaat het respectievelijk over de oranje en de rode lijn:

Het ging om precies te zijn om een daling van 20,89 naar 20,83 graden. Brekend nieuws is het dus helemaal niet, zegt oceanograaf Femke de Jong van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). En goed nieuws ook al niet.

"Het is 0,06 lager dan 2023, en dat waren ook al belachelijk hoge temperaturen. Nieuws is dat het water al een jaar zo warm is."

Halve graad

Even voor de duidelijkheid: het gaat om de temperatuur van het bovenste gedeelte van de oceaan. Dit is vrij eenvoudig te meten met satellieten.

Ook vorig jaar schreven we over de hoge temperatuur van het zeewater, specifiek die van de Noord-Atlantische Oceaan. De temperatuur was op dat moment een halve graad warmer dan ooit gemeten. En dat zou maandenlang zo blijven. 

Een halve graad klinkt weinig, maar de hoeveelheid energie die nodig is om zo'n grote oppervlakte op te warmen is gigantisch. "Er wordt dus sinds een jaar veel meer energie opgeslagen in de oceaan dan andere jaren. We weten niet hoe dat kan", zegt De Jong.

Wetenschappers zijn het erover eens dat het zeewater warmer wordt door klimaatverandering. Waarom is er dan nog meer onderzoek nodig? Omdat de stijging van de temperatuur veel minder gelijkmatig gaat dan je zou verwachten, legt ze uit.

Klimaatverandering

Vooral de snelheid waarmee de oceaan opwarmt roept vragen op, zegt de Jong. "Het is verontrustend. Je vraagt je af of voorspellingen over klimaatverandering die gedaan worden, nog wel goed zijn."

De Jong legt uit dat klimaatverandering gaat om gemiddeldes en over meerdere jaren. "De eerste klimaatmodellen waren simpel en spot-on. Die zijn ook allemaal uitgekomen." Maar nu willen we in detail weten wáár het warmer wordt, en waarom op die plek."

Weten we na 420 recorddagen inmiddels al iets meer over de oorzaak van deze bijzondere grafiek? "Er zijn inmiddels wat theorieën weerlegd", zegt De Jong. 

Scheepvaart

Zo was een suggestie dat het kwam door de uitbarsting van vulkaan Hunga Tonga, die veel waterdamp in atmosfeer had geblazen. Maar dat kan slechts een heel klein beetje van de verhoogde temperatuur verklaren. "Er ging ook een verhaal rond over dat er minder aerosolen in de lucht zijn omdat de scheepvaart schoner is geworden. Dat is ook uitgerekend. Ook dat kan maar een paar honderdsten verklaren."

Ook een gebrek aan wind en Saharastof kan niet de oorzaak zijn, zegt De Jong. Vorig jaar werd ook El Niño genoemd, daardoor warmt het zeewater op. Maar dat natuurverschijnsel is inmiddels afgenomen terwijl de warmte er nog is. "Sommige dingen vallen vanzelf af."

De temperatuur van het zeeoppervlak is overigens niet alleen in de Atlantische Oceaan gestegen. Dit is het beeld wereldwijd, in het gebied tussen 60 graden noorderbreedte en 60 graden zuiderbreedte:

Opvallend is dat het warme zeewater niet direct heeft geleid tot meerdere zware orkanen. Dat zou je normaal wel verwachten: warm zeewater is hét ingrediënt van een heftig orkaanseizoen.

Remmend effect

Vorig jaar hadden ze in Midden- en Noord-Afrika geluk. Dat kwam dan wel weer door El Niño, zeggen wetenschappers. De atmosfeer is tijdens dit weerfenomeen stabieler. Het heeft een remmend effect op het ontstaan van orkanen.

Dit jaar is er geen El Niño-effect, waardoor het orkaanseizoen weleens behoorlijk heftig kan gaan worden. Dat zegt ook meteoroloog Marjon de Hond van Buienradar. "Warm zeewater is de ideale voedingsbodem van orkanen. Waarschijnlijk gaan we meer orkanen zien en ook op meer plaatsen."

Zowel de Colorado State University als de Atmospheric G2/The Weather Company voorspellen ongeveer twintig tropische stormen, waarvan er elf zullen uitgroeien tot orkanen. Ter vergelijking: vorig jaar ontstonden er twintig tropische stormen. Zeven daarvan werden orkanen, dat kwam overeen met een gemiddeld seizoen.

Dieper in de zee

Werk aan de winkel dus voor meteorologen. Oceanografen gaan ondertussen door met onderzoek naar de temperatuur van het zeewater. De Jong benadrukt dat er ónder het oppervlak van de oceaan nog van alles te onderzoeken valt. "De temperatuur van de bovenkant van de oceaan weten we van een dag oud, maar metingen van de oceaanstroming en temperaturen van dieper in de zee, daar kun je niet zomaar bij." Deze sensoren liggen diep onder water.

De temperatuur van de bovenkant is dus wat makkelijker te meten. Die ligt nog altijd zo'n 0,9 graden boven het gemiddelde. In deze video legt zeeonderzoeker Furu Mienis uit wat voor consequenties een steeds warmere zee nog meer voor ons heeft: