De Britten gaan vandaag naar de stembus: dit staat er op het spel

Waarom zijn de verkiezingen nu?

In het Verenigd Koninkrijk worden elke vijf jaar parlementsverkiezingen gehouden. De vorige waren in 2019, dus er moet hoe dan ook gestemd worden dit jaar. Maar anders dan bij ons, staat de datum van de verkiezingen niet vast.

"Het is aan de regeringspartij om een moment te kiezen", zegt Saenen. En de Britse premier Rishi Sunak, van de Conservatieve partij, koos een onverwacht moment. Tijdens een totaal verregende toespraak eind mei kondigde hij aan dat die verkiezingen al in juli moesten plaatsvinden.

De Conservatieven staan er ronduit beroerd voor in de peilingen. Daarom hadden veel partijgenoten van Sunak verwacht dat hij de verkiezingen pas later in het jaar zou organiseren, zegt Saenen.

"Het is gissen waarom hij het nu al doet. Maar hij heeft net twee succesjes behaald: het plan om asielzoekers in Rwanda op te vangen is eindelijk goedgekeurd door het parlement, en de laatste inflatiecijfers vallen mee. Misschien wilde hij graag daarmee de verkiezingen in."

Hoe werken de Britse verkiezingen?

Met een districtensysteem. Elk van de 650 kiesdistricten in het Verenigd Koninkrijk levert een parlementariër af. Om een zetel te behalen moet je dus de grootste worden in een district, en heb je er niet veel aan als je kiezers verspreid over het hele land wonen.

Dat gaat vooral ten koste van de kleinere partijen, ziet Saenen. "Ik sprak laatst een meisje uit Liverpool dat overwoog op de Greens (groene, linkse partij) te stemmen. Maar die wordt nooit de grootste in Liverpool, en dan is je stem weggegooid. Dan helpen veel Britten toch liever Labour aan de overwinning."

Welke partijen maken kans de grootste te worden?

Eigenlijk maar een: het linkse Labour. Volgens de laatste peilingen staat die partij op zo'n 40 procent van de stemmen, en zakken de Conservatieven weg naar 20 procent. Kort daarachter komt het rechts-populistische Reform UK van de 'Brexiteer' Nigel Farage op 16 procent, gevolgd door de centristische Liberal Democrats op 11 procent.

Vanwege het hierboven genoemde districtensysteem lijken de kleinere partijen hun stemmen niet allemaal om te kunnen zetten in zetels. Saenen: "Reform krijgt in de peilingen dan wel 16 procent van de stemmen, maar die stemmers zitten door het hele land. Ze lijken dus niet meer dan vijf zetels te krijgen."

"De op handen zijnde winst van Labour komt omdat mensen de Conservatieven zat zijn", zegt Saenen. De Conservatieven zijn al veertien jaar aan de macht, maar vooral de afgelopen regeerperiode werd de partij geplaagd door schandalen.

Volgens Saenen zit vooral 'Partygate' veel Britten nog hoog. "De toenmalige premier Boris Johnson organiseerde feestjes en borrels terwijl de bevolking nog in een strenge lockdown zat vanwege de coronapandemie." Ook de kwakkelende Britse economie wordt de Conservatieven aangerekend.

Wat zijn de belangrijkste verkiezingsthema's?

Volgens nationale peilingen is diezelfde economie ook het belangrijkste thema onder kiezers. Saenen: "In plaats van economie zou ik het de 'cost-of-living-crisis' noemen. De kosten van levensonderhoud zijn echt enorm gestegen, niet alleen voor de minderbedeelden maar ook voor de middenklasse."

Andere belangrijke thema's zijn gezondheidszorg, immigratie, milieu en huisvesting. Vooral de erbarmelijke toestand van het Britse gezondheidssysteem, de NHS, is veel Britten een doorn in het oog.

"Britten zijn trots op de idealistische gedachte achter de NHS", zegt Saenen. "Alle mensen zijn gelijk. Of je nou arm of rijk bent, iedereen krijgt dezelfde zorg."

Alhoewel de zorg nog steeds toegankelijk is voor iedereen, zijn er enorm lange wachttijden en staat het medisch personeel onder zware druk. Britse dokters hebben al tientallen keren gestaakt om dat aan te kaarten.

De problemen met de gezondheidszorg en de economie zijn in het Verenigd Koninkrijk wel duidelijk, ziet Saenen. Maar hoe die opgelost moeten worden is een andere vraag. "Het zijn wat vage plannen", vindt Saenen van de verschillende verkiezingsprogramma's.

Gaan deze verkiezingen nog iets betekenen voor de EU en Nederland?

De waarschijnlijke winnaar Labour zegt meer met Europa te willen samenwerken. Maar Saenen betwijfelt of dat ook kan. "Aan de brexitdeal kan weinig meer getornd worden. Dat is een gepasseerd station."

Na jaren van gesteggel over brexit en de relatie van het Verenigd Koninkrijk met Europa, staan bij deze Britse verkiezingen toch echt weer de Britse problemen centraal.

En misschien nog wel belangrijker, het vertrouwen in de Britse politiek. Saenen: "Veel Britten stemmen op gevoel. En in deze tijd misschien nog wel meer dan normaal."