Zelfdodingscapsule omstreden, maar toch gebruikt: 'In Nederland strafbaar'

Al jaren wordt over de zelfdodingcapsule van de 77-jarige Australiër gesproken. Op 5 december 2017 toonde Nitschke zijn 'zelfdodingsmachine' aan de wereld. Critici geloofden niet dat de Sarco, zoals de capsule heet, daadwerkelijk gebruikt zou worden. Vanmorgen meldde de Volkskrant dat een 64-jarige Amerikaanse vrouw die aan een pijnlijke ziekte leed, een einde aan haar leven maakte met behulp van deze capsule. 

Uitzicht op natuur

Er is bezorgdheid over de manier waarop zelfdoding door zo'n apparaat wordt verheerlijkt, onder andere door het ontwerp, het gebruiksgemak en de mogelijkheid om zelf de plaats van je dood te kiezen.

De capsule werd geplaatst in een boshut in het Zwitserse Merishausen, gemeente Schaffhausen. Volgens de Volkskrant was alleen directeur Florian Willet van de Zwitserse organisatie The Last Resort aanwezig bij het moment dat de vrouw op de knop drukte. De Amerikaanse had via een venster tijdens haar laatste momenten uitzicht op de natuur, de bomen en de lucht. 

Nitschke zelf keek vanaf een onbekende locatie in Duitsland mee, via beelden van een camera in de Sarco. Hij zegt dat de vrouw 'binnen twee minuten het bewustzijn verloor en dat ze na vijf minuten is overleden'.

De capsule oogt als een futuristische doodskist. Om die te openen, moet de gebruiker een toegangscode intoetsen die 24 uur geldig is. Deze ontvangt de gebruiker als hij door middel van het invullen van een online vragenlijst, door AI, wilsbekwaam is bevonden. 

Vervolgens gaat de gebruiker liggen. Na een druk op een knop loopt de capsule vol met stikstof. De persoon krijgt geen zuurstof meer binnen en verliest na een paar minuten het bewustzijn – en sterft. Nitschke stelt dat het overlijden in de Sarco lijkt op de dood die volgt als de cabinedruk wegvalt in een vliegtuig en passagiers zonder zuurstof komen te zitten.

"We weten dat dat niet voelt als stikken", zegt hij tegen de Volkskrant. "Ze hebben niet echt in de gaten wat er met hen gebeurt. Sommigen ervaren milde euforie. Daarna zakken ze gewoon weg."

Aanhoudingen in Zwitserland 

De Zwitserse overheid meldt nu dat de Sarco-capsule niet voldoet aan de veiligheidseisen en de Zwitserse wetgeving. De politie van Schaffhausen heeft daarom verschillende betrokken personen gearresteerd.

Het Openbaar Ministerie van het kanton Schaffhausen is een strafrechtelijke procedure tegen deze verdachten gestart. Ze worden ervan beschuldigd hulp bij zelfdoding te hebben geboden. Of Nitschke, de bedenker van de capsule, ook zal worden vervolgd, is niet duidelijk.

Afgelopen zomer hadden de parketten van verschillende kantons in Zwitserland, waaronder de gemeente Schaffhausen, al aangegeven dat zij een strafrechtelijke procedure zouden starten als de capsule op hun grondgebied zou worden gebruikt, meldt de krant Swissinfo. 

Zwitserland werd als basis gekozen omdat dit een van de weinige landen ter wereld is waar hulp bij zelfdoding onder bepaalde voorwaarden is toegestaan. In Nederland is dit strafbaar.

Waardige manier van sterven

De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) volgt de ontwikkelingen rondom de Sarco Pod. De NVVE is 'niet voor of tegen' de capsule en heeft geen mening over 'andere manieren voor zorgvuldige zelfdoding', laat een woordvoerder weten. "De NVVE staat op het standpunt dat mensen die een vrijwillige en weloverwogen doodswens hebben op een waardige manier kunnen sterven." 

De vereniging vindt daarom dat er een door de overheid gereguleerd, veilig stervensmiddel beschikbaar moet komen. "Hoe en wanneer iemand over zo'n middel kan beschikken, vraagt om nadere uitwerking."

In Nederland is hulp bij zelfdoding dus strafbaar. Hoogleraar gezondheidsrecht van de Erasmus Universiteit in Rotterdam, Martin Buijsen, geeft aan dat er in 2022 een uitspraak is geweest in een zaak waarbij iemand een gasfles, stikstof en een plastic zak had geleverd. 

Deze persoon kreeg een voorwaardelijke celstraf van zes maanden opgelegd, met een proeftijd van twee jaar. "Als je in Nederland in de vorm van zo'n capsule hulp bij zelfdoding biedt, zou je op zo'n soortgelijke straf kunnen rekenen." Hij plaatst daarbij wel een kanttekening. "Dat is theoretisch gezien. Maar stel dat je zo'n capsule zelf uitprint, met een 3D-printer (zoals dat beweerd wordt), dan valt het onder het verschaffen van informatie. En dat is niet strafbaar."

Prijskaartje

De kosten voor het zelf vervaardigen van de capsule worden volgens Nitschke geschat op ongeveer 15.000 euro. Maar, stelt hij: de capsule kan worden hergebruikt. Zelf vroeg hij aan de 64-jarige Amerikaanse vrouw een bijdrage van 18 Zwitserse frank, wat neerkomt op 19 euro.

Er klinkt ook kritiek op het feit dat de gebruiker van het apparaat niet onderworpen wordt aan een sterke psychologische evaluatie, zegt het Europees Instituut voor de Bio-ethiek. De bedoeling van Nitschke is dat de zelfdoding plaatsvindt zonder tussenkomst van een arts. Of de gebruiker wilsbekwaam is, wordt getest aan de hand van een online vragenlijst, waarvan de antwoorden worden verwerkt door AI (kunstmatige intelligentie). 

Uitzichtloos lijden

De capsule wordt overigens alleen beschikbaar gesteld aan mensen boven de 50 jaar en bij uitzichtloos lijden.

Nitschke zegt in de Volkskrant dat de Amerikaanse vrouw al meer dan twee jaar nadacht over haar dood en echt wilde sterven. Daarover zegt hij: "Zodra ze in de Sarco ging liggen, drukte ze vrijwel meteen de knop in. Ze wilde echt sterven. Ze zei niets meer."