'Spionagedolfijn' vluchtte weg van Russisch leger, maar was toch geen spion
De witte dolfijn waarvan al jaren wordt vermoed dat die door Rusland als spion werd ingezet, was bij nader inzien misschien tóch geen spion. Hij zou wel door het Russische leger getraind zijn, maar voor de militaire training gevlucht zijn. De Noren noemden hem Hvaldimir, maar hij blijkt Andruha te heten.
Hvaldimir, zoals de Noren hem liefkozend noemden, dook voor het eerst op in Noorse wateren in 2019. Hij had toen een tuigje om zijn lijf dat erop leek te wijzen dat Rusland de beloegadolfijn voor spionage inzette. Op het tuigje kon een camera bevestigd worden en op het materiaal stond in het Engels 'Equipment St Petersburg' vermeld.
Geen spion, wel beveiliger
Dierverzorgers wezen er bovendien op dat de witte dolfijn 'atypisch gedrag' vertoonde: hij was niet mensenschuw, een teken dat hij gewend was aan mensen en vermoedelijk lang in gevangenschap had geleefd.
Nu beweert de wetenschapper Olga Shpak dat de witte dolfijn inderdaad getraind werd door het Russische leger, maar niet als spion. Tegen de BBC vertelt Shpak dat Hvaldimir vermoedelijk werd opgeleid om een Russische marinebasis te helpen beveiligen. Maar hij zou gevlucht zijn voor de training omdat hij 'als een hooligan' was.
"Ik ben er 100 procent zeker van", zegt de wetenschapper, die in Rusland zeezoogdieren bestudeerde sinds de jaren 90, tot ze in 2022 naar Oekraïne vertrok, waar ze oorspronkelijk vandaan kwam. Ze hoorde via via dat de Russen een beloegadolfijn misten 'met de naam Andruha'.
Gesprekken met oud-collega's
Rusland heeft zich nooit uitgelaten over het dier. Begin september werd Hvaldimir dood gevonden voor de kust van Noorwegen. Daar kwam 'de lange arm van Moskou' overigens niet aan te pas: er zijn verhalen dat hij is gestorven aan een infectie, maar waarschijnlijk was er een stok vast komen te zitten in zijn bek.
Shpak baseert haar conclusie niet alleen op eigen onderzoek, maar ook op 'gesprekken met vrienden en voormalige collega's in Rusland'. Ze deed ook haar verhaal in de BBC-documentaire Secret of the Spy Whale, die gisteravond werd uitgezonden.
Nadat de dolfijn opdook in Noorwegen, werd zijn tuigje verwijderd en bleef hij nog maanden bij de kust rondhangen. Het leek erop dat hij zelf niet in staat was voedsel te verzamelen, waardoor hij bij toeristen en vissers om eten bedelde. Ze veroverde hij de harten van heel Noorwegen, wat hem zijn bijnaam Hvaldimir opleverde: hval is het Noorse woord voor walvis, en het 'dimir' is geleend van Vladimir - Poetin, dus.
Later leerde hij alsnog zelf zijn eten te vangen.
Kooien in het water
Volgens Shpak zou Andruha (of Hvaldimir) in 2013 door de Russen gevangen zijn in de Zee van Ochotsk, aan de oostkust van Rusland. Hij zou eerst getraind zijn in Sint-Petersburg en later bij een marinebasis. Zijn trainers zouden erop vertrouwd hebben dat hij tam was geworden, maar toen ze hem eenmaal in open water lieten zwemmen, ging hij ervandoor.
"Ik heb van de mensen in het dolfinarium gehoord dat Andruha slim was", vertelt de wetenschapper, "maar ook eigenwijs, een beetje als een hooligan. Ze waren dus niet verbaasd dat hij zijn eigen weg ging."
In het artikel publiceert de BBC ook satellietfoto's van de marinebasis bij Moermansk, waarop duidelijk kooien in het water voor de kust te zien zijn, waarin ook witte dolfijnen lijken te zwemmen.