Zit Moldavië binnenkort in de kou? 'Dit is gaschantage van Rusland'
Onder de Moldavische bevolking leven grote zorgen over de naderende wintermaanden. De inwoners van het land vrezen voor een mogelijke energiecrisis doordat buurland Oekraïne weigert langer als doorvoerland van gas te fungeren. En alternatieven zijn volgens Rusland alleen bespreekbaar als Moldavië met veel geld over de brug komt. "Er wordt een politiek spel gespeeld."
Sinds de jaren negentig, na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, ontvangt Moldavië goedkoop Russisch gas. Dat gas stroomt via Oekraïne en de afvallige regio Transnistrië naar Moldavië.
Maar aan die gasstroom komt binnenkort een einde. Het gascontract met het Russische staatsbedrijf Gazprom loopt op 31 december af, doordat Oekraïne niet zit te wachten op verlenging. Want ondanks dat Kyiv honderden miljoenen verdient aan de doorvoer van gas, vallen die inkomsten in het niet bij de miljarden die Moskou ermee binnenhaalt. Dat geld wordt onder meer gebruikt om de oorlog tegen Oekraïne te financieren.
Nu zijn er alternatieve routes voor Moldavië om toch aan Russisch gas te komen. Eén daarvan is de pijpleiding die loopt via Turkije en Roemenië. Maar Rusland weigert dat, omdat Moldavië nog een schuld zou moeten aflossen van naar verluidt omgerekend 675 miljoen euro. Hoe Rusland aan dat bedrag komt, is onduidelijk. De Moldavische regering erkent dat er sprake is van een schuld, maar houdt het omgerekend op ruim 8 miljoen euro.
Zolang Moldavië niet met dat bedrag over de brug komt, blijft de Russische gaskraan vanaf het nieuwe jaar dicht. Dat leidt tot grote bezorgdheid bij de Moldavische bevolking en de regering in Chisinau. Die riep afgelopen vrijdag een nationale noodtoestand van zestig dagen uit. Zo kan de overheid ingrijpen in de verdeling van het nog beschikbare gas.
'Politiek spel'
Sinds een aantal jaar neemt de Moldavische regering stappen om minder afhankelijk te zijn van Russisch gas. "Maar het land kan nog niet zonder", zegt Oost-Europadeskundige Wouter Zweers van Instituut Clingendael. "Als je zo lang geheel afhankelijk bent geweest van Russisch gas, dan kost het tijd om naar alternatieven te zoeken", voegt Oost-Europa-redacteur Chris Colijn toe.
Tegenwoordig haalt Moldavië meer gas uit Roemenië. Maar dat is een stuk duurder. En dat heeft consequenties voor een van de armste landen van Europa dat al te kampen heeft met een hoge inflatie.
"De Moldavische bevolking wordt zenuwachtig van die hoge gasprijzen en dat is de precies de bedoeling", zegt Colijn. "Dit is gaschantage van Rusland. Het is een bekend politiek spel om arme mensen onzeker te maken. Rusland hoopt dat mensen door deze paniek beseffen dat Russisch gas nodig is, zodat ze op pro-Russische partijen stemmen."
Wat de situatie extra precair maakt, is dat Moldavië van zijn stroomvoorziening afhankelijk is van de afvallige pro-Russische regio Transnistrië. Daar staat de grootste energiecentrale van het land en wordt Russisch gas omgezet in stroom. Het bestuur van de regio verdient daar veel geld mee, doordat het zeer goedkoop gas uit Rusland ontvangt. En ook daar komt over een paar weken een einde aan. De angst bestaat dat er daarom stroomtekorten zullen ontstaan.
Verkiezingen
Dat 'politieke spel' dat gespeeld wordt, heeft volgens Colijn en Zweers alles te maken met de pro-Europese koers die het land de laatste jaren vaart. Rusland ziet met lede ogen aan hoe Moldavië zijn rug toekeert naar het oosten en de blik meer richt op Europa. In oktober werd dat opnieuw bevestigd toen de pro-Europese Maia Mandu werd herkozen en een meerderheid van de bevolking in een referendum voor toetreding tot de Europese Unie stemde. Beide stemmingen werden overschaduwd door beschuldigingen van Russische inmenging.
Aankomende zomer zijn er cruciale parlementsverkiezingen die moeten bepalen of Moldavië verder opschuift naar Europa. "Dat raakt oligarchen en invloedrijke zakenlui in het land die samenspannen met Moskou. Die willen graag een spaak in het wiel steken", zegt Zweers.
"Rusland heeft er dan baat bij om de prijzen hoog te houden, zodat de pro-Europese regering stemmen verliest ten koste van een meer Rusland-gezinde regering. Energie wordt dus als drukmiddel gebruikt om Moldavië in een kwetsbare positie te brengen."
'Geen kou lijden'
Of dit ook betekent dat mensen zonder gas of stroom komen te zitten? "Ik zie dat niet gebeuren", zegt Zweers. "Er is wel degelijk een gasvoorraad aangelegd, al zou het bij een koude winter aan de krappe kant kunnen zijn." "Ook Roemenië heeft al aangeboden om extra te leveren", voegt Colijn toe.
Zweers: "Ook kan Moldavië proberen om gas en stroom elders in te kopen. Maar de kans is wel groot dat de prijzen hoger worden. En als dat een significant effect is, gaat het vermoedelijk wel zijn weerslag op de verkiezingen hebben."
