Italiaans asielzoekerskamp in Albanië staat leeg – dus vangen medewerkers er maar zwerfhonden op
De opvanglocaties die de Italiaanse regering heeft laten bouwen in Albanië waren bedoeld om asielzoekers dáár hun asielaanvragen te laten doen en de procedure af te laten wachten. Een paar maanden na de opening blijken de medewerkers er vooral goed voor zichzelf en voor zwerfhonden te zorgen. Door juridische problemen is het opvangkamp al maanden zo goed als leeg.
Op 16 oktober dit jaar kwamen ze aan in de Albanese kustplaats Shëngjin: tien mannen uit Bangladesh en zes uit Egypte, die door de Italiaanse kustwacht waren gered op de Middellandse Zee. Per schip werden ze aan land gebracht. Niet in Italië, maar in Albanië. Daar moesten ze hun asielaanvraag doen en het proces afwachten. Italië had er twee aanmeldcentra voor laten bouwen, in Shëngjin en in Gjadër.
De zestien mannen zouden de eersten zijn van gemiddeld drieduizend asielzoekers per maand die Italië niet binnen eigen grenzen opvangt, maar in de centra in Albanië. Het zou volgens de Italiaanse premier Meloni een afschrikkende werking hebben en ervoor zorgen dat er minder overlast is in eigen land. In deze video zie je hoe zo'n kamp eruitziet:
De zestien zaten er niet lang. Door een beslissing van het Italiaanse Hooggerechtshof moesten ze twee dagen later alsnog naar Italië worden gebracht. De opvang in Albanië is bedoeld voor migranten die weinig kans maken op asiel, maar omdat Bangladesh en Egypte door de Italiaanse regering deels werden aangemerkt als onveilig, hadden de mannen nooit in Albanië mogen worden geplaatst, oordeelde het hof. "Je kunt volgens het Europees recht een land niet deels veilig verklaren", zegt Mark Klaassen, universitair docent migratierecht aan de Universiteit Leiden.
Een rechter toetst de plannen gewoon aan het Europees recht en internationale verdragen, zegt Klaassen. "Die staan boven het nationale recht." Daar zit volgens hem ook het grote pijnpunt van het Italiaanse plan, en de reden dat het bijna niet uit te voeren is. "Het hele plan gaat in tegen wetten, regels en verdragen waarmee Italië zelf akkoord is gegaan. Het is dan ook niet zo vreemd dat de Italiaanse regering constant worden teruggefloten door de rechter. Wat ik wel vreemd vind, is dat het zelf onderhands met Albanië is gaan overleggen, terwijl dit eigenlijk Europees geregeld wordt."
Brussel: scepsis én interesse
In Brussel was inderdaad sprake van scepsis en verbazing toen Meloni het plan in 2023 bekendmaakte. Toch gaf de Europese Commissie er toestemming voor, en inmiddels kijken meerdere lidstaten met interesse naar het Italiaanse plan. "In steeds meer EU-landen komen rechtse regeringen die migratie willen indammen", zegt Roel Schreinemachers, politiek verslaggever van RTL Nieuws.
Want ook al heeft Italië nu een paar keer tegengas gekregen van de rechter, de regering geeft het plan niet op, zegt Schreinemacher. "Voor elke Europese top houdt Meloni tegenwoordig een vooroverleg over migratie met Denemarken en Nederland. Als we premier Schoof daar na afloop vragen over stellen, komt hij ook vaak met de term 'terugkeerhubs', zoals hij ze noemt."
Afgelopen maandag herhaalde Meloni nog maar eens dat haar regering door wil gaan met het opvangen van migranten in Albanië. Ook zei ze met bondgenoten te werken aan 'innovatieve ideeën' om de komst van illegale migranten naar Europa tegen te houden,,. Daarnaast riep ze het Europees Hof van Justitie op om het plan niet te dwarsbomen – iets dat nog altijd mogelijk is.
Door verschillende gerechtelijke uitspraken is in de Albanese centra van opvang ondertussen nauwelijks sprake. Sinds oktober dit jaar hebben er alles bij elkaar 24 asielzoekers gezeten (van wie niemand langer dan drie dagen) voordat ze alsnog naar Italië werden gehaald. De vijftien medewerkers van het asielzoekerscentrum in Gjadër vangen in het complex wel zwerfhonden op, bracht de Italiaanse krant Domani eind november naar buiten. Een groot deel van het personeel dat aanvankelijk was ingevlogen, is inmiddels weer terug naar Italië.
Luilekkerleven
En de achtergebleven Italiaanse bewakers? Die hebben een luilekkerleven, blijkt uit onderzoek van het Albanese undercoverprogramma Piranjat, waar onder andere de krant La Stampa over bericht: elke dag naar de sauna, toeristische uitstapjes naar andere steden, lange wandelingen en zorgeloze avonden in de nachtclub.
"We kwamen voor ons werk, maar ze betalen ons om toeristen te zijn", zegt een bewaker erover tegen twee undercoverjournalisten. Hoelang dat nog duurt, is onbekend.