Slowaken massaal de straat op: druk op pro-Russische Fico neemt rap toe
De pro-Russische koers van premier Robert Fico is een doorn in het oog van een groeiende groep inwoners van Slowakije. Voor vandaag zijn opnieuw grote demonstraties tegen de regering aangekondigd in tientallen steden en dorpen.
Het protest had een duidelijk startpunt: het zeldzame bezoek van Fico op 22 december aan de Russische president Vladimir Poetin in Moskou.
Fico, die vorig jaar mei een moordaanslag overleefde, was daarmee pas de tweede leider van EU-land die Poetin bezocht. Dit na de Hongaarse premier Viktor Orbán die voor zijn bezoekje óók veel kritiek kreeg.
In onderstaande video wordt de schutter van Fico aangehouden op straat:
In Slowakije (sinds 2004 lid van de EU, en sinds 2002 lid van de NAVO) leven grote zorgen over het regeringsbeleid van Fico. Zijn populistische partij Smer won in september 2023 de parlementsverkiezingen. Dit na een nek-aan-nekrace tijdens de verkiezingen met Michal Simecka van de liberale, pro-Europese partij Progressief Slowakije (PS), die lijnrecht tegenover hem stond.
Smer vormt sindsdien een regering samen met de pro-Russische partij SNS en het linkse HLAS. Fico begon een maand later aan zijn derde termijn als premier.
Vooral het buitenlandbeleid van Fico's regering, die Rusland als een partner ziet, levert kritiek op. Volgens Fico is de oorlog in Oekraïne niet door Rusland begonnen, maar door 'Oekraïense nazi's en fascisten'. Nepnieuws is een serieus probleem in Slowakije, waar op sociale media veel pro-Russische propaganda en complottheorieën rondgaan.
Bevolking koopt zelf munitie
Fico beloofde tijdens de campagne dat Slowakije 'geen kogel' meer naar Oekraïne zou sturen. Daar gaf de premier in april gevolg aan: hij weigerde om zich aan te sluiten bij een initiatief van Tsjechië en zo'n twintig andere landen om grote hoeveelheden munitie voor Oekraïne te kopen.
Al snel bleek hoe groot de verdeeldheid is in het land. In kort tijdsbestek zamelde de Slowaakse bevolking zelf ruim 4 miljoen euro in voor munitie en raketten voor hun buurland.
Ondertussen voerde premier Fico een omstreden wet in die de publieke omroep in het land aan banden legt. Ook zijn grote nieuwsmedia niet langer welkom bij persconferenties van de regering vanwege 'haat en vijandigheid' tegen zijn partij Smer. Verder brak hij de aanpak van politieke corruptie af door het betreffende departement te schorsen.
Het zijn stuk voor stuk opvallende stappen. In Slowakije is men niet vergeten waarom Fico eerder als premier moest opstappen. Dat was in het voorjaar van 2018, in de nasleep van de schokkende moord op de Slowaakse journalist Jan Kuciak en zijn verloofde Martina Kusnirova. Kuciak deed onderzoek naar corruptie binnen Fico's toenmalige regering. Die had nauwe banden met de invloedrijke oligarch en veroordeelde fraudeur Marián Kocner.
Schokgolf
De moord op de twee, beiden 27 jaar oud, zorgde voor een schokgolf in Slowakije, gevolgd door massale demonstraties en uiteindelijk het aftreden van Fico's regering in 2018.
Die geschiedenis lijkt zich te herhalen. Eind vorig maand gingen de tienduizenden Slowaken de straat op om vreedzaam te protesteren tegen Fico en zijn regering. Volgens de Slowaakse krant Dennik N ging het zelfs om minstens 100.000 mensen die vinden dat Fico de democratie ondermijnt, angst zaait, en te veel tegen Poetin aanschurkt.
Slowakije verdient nog altijd aan de doorvoer van Russisch gas. Dat gebeurde tot voor kort nota bene via een pijpleiding door Oekraïne, maar die is sinds 1 januari gesloten.
Gisteren werd bekend dat het door Gazprom geleverde Russische gas inmiddels via Turkije naar Slowakije stroomt, via gasleiding TurkStream. Poetin gebruikt de opbrengst van dit gas voor het financieren van zijn aanvalsoorlog tegen Oekraïne.
"Rusland blijft zoeken naar manieren om olie en gas aan Europa te leveren, vooral aan landen die politiek dicht bij Poetin willen staan", zegt Oekraïne-verslaggever Chris Colijn vanuit Kyiv. "Het Kremlin gebruikt energie al decennialang als politiek drukmiddel: wie met Rusland samenwerkt hoeft weinig te betalen. En zodra politici zich tegen Rusland keren wordt de bevolking boos, omdat hun rekeningen dan kunnen stijgen."
"Wij willen niet bij Rusland horen", zei een demonstrant in de hoofdstad Bratislava. "Wij willen bij de EU horen, wij willen bij de NAVO horen en dat willen we ook zo houden."
Protest opgelaaid
Het massale protest volgde nadat Fico de aanval had geopend op zijn politieke tegenstanders, die hij beschuldigde van een couppoging die zou zijn georkestreerd vanuit het buitenland. Ook beweerde de premier dat demonstranten openbare gebouwen zouden aanvallen. Maar weinigen namen de uitspraken van Fico serieus en het protest is nadien alleen maar verder opgelaaid.
De demonstraties van vandaag lijken zich niet langer te beperken tot de hoofdstad Bratislava en de grotere steden van het land. Er worden vandaag in ruim vijftig 50 steden en dorpen in Slowakije antiregeringsprotesten verwacht. De vraag is waar deze enorme protestgolf eindigt, en of Fico nog wel kan aanblijven als premier.