Rusland trekt rode lijn in Riyad: 'Oekraïne mag nooit NAVO-lid worden'
Voor Rusland is een toekomstig NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne 'onacceptabel'. Ook krijgt Europa, als het aan de Russen ligt, géén plek aan tafel als er onderhandeld gaat worden over een einde aan de oorlog.
Dat zijn de eisen die Rusland vandaag heeft neergelegd tijdens de eerste ronde van de gesprekken met de Amerikanen in de Saoedische hoofdstad Riyad. Daar spraken hoge vertegenwoordigers van de twee landen ruim vier uur met elkaar over het aanhalen van de onderlinge banden, en het beëindigen van de oorlog in Oekraïne.
'NAVO moet afstand doen'
Rusland wil keiharde garanties van de NAVO dat Oekraïne geen lid zal worden. "De alliantie moet afstand doen van de beloften die in 2008 op de top in Boekarest zijn gemaakt", zei een woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken. Dat bewuste jaar kreeg Oekraïne de toezegging dat het land op een dag NAVO-lid mocht worden, al werd een tijdpad daarvoor nooit uitgestippeld.
Voor Oekraïne zou een NAVO-lidmaatschap militair gezien een ijzersterke veiligheidsgarantie betekenen. Het fundament onder het militaire bondgenootschap is het befaamde artikel 5 uit het NAVO-verdrag. Daarin staat: een gewapende aanval op één NAVO-land is een aanval op alle NAVO-landen. Kortom: de inmiddels 32 bondgenoten beloven elkaar te zullen helpen bij een aanval – een belofte waar veel afschrikking vanuit gaat.
"Rusland is bang voor de NAVO", zegt Ruslandcorrespondent Olaf Koens. "Dat komt doordat de militaire alliantie vele malen groter en sterker dan Rusland is – of op lange termijn kan worden. In de Russische beleving is de NAVO historisch gezien de vijand. Hoe dichterbij de vijand komt, hoe slechter dat is."
Rusland zegt zich daarentegen niet te verzetten tegen een EU-lidmaatschap van Oekraïne, liet het Kremlin vandaag weten. "Dit is het soevereine recht van elk land. We hebben het over integratie en economische processen, en hier kan natuurlijk niemand een land iets opleggen. Dat gaan we niet doen", zei Poetins woordvoerder Dmitri Peskov.
Of een Oekraïens EU-lidmaatschap op korte termijn realistisch is, valt te betwijfelen. EU-lidstaten Hongarije en Slowakije hebben zich hier lange tijd fel tegen verzet en kunnen het toetredingsproces blijven traineren. Ook duurt het tot dusver gemiddeld zo'n negen jaar voordat een land daadwerkelijk toetreedt tot de EU.
Voor het eerst in jaren
Dat Amerika en Rusland terug om tafel zijn, is bijzonder te noemen. Het was de eerste persoonlijke ontmoeting op hoog niveau tussen beide landen sinds de grootschalige Russische militaire invasie van Oekraïne, nu bijna drie jaar geleden.
Russische militairen bezetten inmiddels zo'n 20 procent van het Oekraïense grondgebied, waar ze aantoonbaar oorlogsmisdaden hebben gepleegd en grote verwoestingen hebben toegebracht aan steden, dorpen en infrastructuur. Vorige week nog raakte een Russische drone de voormalige kerncentrale van Tsjernobyl. De explosie werd vastgelegd op camerabeelden:
"Ik maak me ontzettend veel zorgen dat Rusland hiermee wegkomt", zegt correspondent Koens. "Dat de VS en Rusland nu samen lijken te beslissen over de toekomst van Oekraïne geeft mij al een onheilspellend gevoel. Maar dat je als Rusland een soeverein land kan binnenvallen, met tienduizenden doden en miljoenen vluchtelingen tot gevolg, en dat het machtigste land ter wereld je ermee weg laat komen, schept een heel gevaarlijk precedent."
Ontmoeting Trump en Poetin?
De volgende stap moet een ontmoeting worden tussen de Amerikaanse president Trump en de Russische president Poetin. In Riyad is gesproken over de voorwaarden van die aanstaande ontmoeting. Voor het gesprek is nog geen datum afgesproken, liet Poetins topadviseur Joeri Oesjakov na afloop weten. Wel noemde hij het onwaarschijnlijk dat de twee elkaar volgende week al ontmoeten.
Als Trump en Poetin elkaar ontmoeten, zou dat een 'enorme stap' zijn, zegt Amerika-correspondent Erik Mouthaan vanuit New York. "Door de regering-Biden is Poetin in een isolement gezet. Als Trump dat opheft, gaat er een siddering door Europa."
Dat de Europeanen niet zijn uitgenodigd in Riyad, heeft veel wenkbrauwen doen fronsen. Mouthaan: "Maar vanuit Amerika wordt er zo geredeneerd: éérst de relatie met Rusland vlot trekken, dan pas verder praten over vrede in Oekraïne. Trump zit er minder moralistisch in en wil een deal sluiten."
Na afloop van het gesprek in Riyad liet het Kremlin weten dat Poetin 'indien noodzakelijk' bereid is met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky te onderhandelen over een vredesakkoord.
Daar werd wel direct een vage voorwaarde aan toegevoegd door Peskov. Volgens hem moet voor een akkoord gekeken worden naar 'de legitimiteit van Zelensky als president van Oekraïne'.
Daarmee doelt hij vermoedelijk op het feit dat Zelensky's presidentstermijn in mei 2024 na vijf jaar afliep, maar dat Oekraïne het onmogelijk achtte om in oorlogstijd verkiezingen te organiseren.