Europese legers samen groter dan dat van de VS: nu de slagkracht nog

Nu de VS onder president Trump steeds verder wegdrijft van Europa, vinden steeds meer Europese leiders dat het continent op eigen benen moet staan wat betreft defensie. Zeker nu Rusland in Oekraïne de grootste oorlog op Europees grondgebied voert sinds de Tweede Wereldoorlog.

Europa moet ook zonder de Amerikanen in staat zijn om zich te kunnen verdedigen tegen Rusland, is het idee. Het probleem is alleen dat in veel Europese landen jarenlang hard is bezuinigd op defensie.

Het geld rolt al langer

Al is op dat vlak wel een duidelijke kentering zichtbaar. De afgelopen jaren zijn de totale uitgaven van EU-landen aan defensie sterk gestegen. 

Waar dit bedrag lange tijd rond de 150 miljard euro schommelde, stegen de defensie-uitgaven tussen 2021 en 2024 met ruim 30 procent naar 326 miljard euro. Ook de Britten, sinds 2020 geen lid meer van de EU, investeren weer stevig in hun defensie.

Daar blijft het niet bij. Als het aan de Europese Commissie ligt, investeren de EU-landen de komende jaren 800 miljard euro extra in het 'herbewapenen' van Europa. De Commissie wil ook gezamenlijk miljarden uitgeven aan raketten, luchtverdediging, artilleriesystemen, drones en munitie.

Naast meer geld uitgeven wordt ook nauwer samengewerkt tussen landen op gebied van defensie. Een goed voorbeeld is de versmelting tussen de landstrijdkrachten van Nederland en Duitsland, een proces dat is versneld door de oorlog in Oekraïne. Zo'n defensiesamenwerking is er ook al langer tussen Finland en Zweden.

'Bijzondere EU-top in bijzondere tijd'

De EU-top die vandaag in Brussel gehouden wordt om te overleggen over Oekraïne en de veiligheidssituatie in Europa is "een hele bijzondere top in een hele bijzondere tijd", zegt politiek verslaggever Roel Schreinemachers. "De Europese Unie had defensie tot nu toe niet echt als speerpunt, maar door de turbulente ontwikkelingen rondom Oekraïne is de urgentie in veel Europese hoofdsteden hoog." 

Het besef is er bij veel Europese leiders dat we er niet langer vanuit kunnen gaan dat we volledig op de Amerikanen kunnen rekenen, zegt Schreinemachers. "Er moet out of the box worden gedacht. De nood is hoog, onze eigen veiligheid staat op het spel."

Naast de EU-leiders is de Oekraïense president Volodymyr Zelensky vandaag ook aanwezig bij de top, meldden bronnen gisteren. 

Het doel is duidelijk: de militaire slagkracht van Europa vergroten. Volgens een recente telling van de Brusselse economische denktank Bruegel en het Zweedse onderzoeksbureau SIPRI telt Europa zo'n 1,47 miljoen actieve militairen. Daarbij zijn reservisten, de 'flexibele schil' van de krijgsmacht, niet meegerekend.

Rusland telt zo'n 1,3 miljoen actieve militairen. President Poetin wil dat verhogen naar 1,5 miljoen, zo beval hij in september. Onduidelijk is of dat ook is gelukt. 

Ook de Amerikanen hebben circa 1,3 miljoen actieve militairen in dienst. Daarvan zijn er momenteel 100.000 gelegerd in Europa, de meesten in Duitsland (35.000).

Gevechtskracht is kleiner

Ondanks het overstijgende aantal Europese militairen, leven er grote zorgen over de slagkracht van Europa. "Puur getalsmatig hebben we meer soldaten dan Rusland en Amerika, maar onze gevechtskracht is veel kleiner, zegt defensie-expert Dick Zandee van Instituut Clingendael. "Europa heeft geen samenhangend leger, maar bestaat uit 29 losse krijgsmachten met elk hun eigen personeel en materieel. Die enorme versnippering zorgt voor een veel beperkter gevechtsvermogen."

In onderstaande video zegt premier Schoof dat Nederland meer moet doen op het gebied van defensie en veiligheid:

Vergelijk dat eens met de Amerikanen. Hun troepen werken in grote, samenhangende eenheden met een centraal commando, dat volgens Bruegel en SIPRI nog strakker is georganiseerd dan het gezamenlijk commando van de NAVO. Bovendien worden Amerikaanse soldaten overal ter wereld gesteund vanuit de lucht en zelfs de ruimte.

De NAVO heeft berekend wat er moet gebeuren als Rusland een Europees NAVO-land zou aanvallen. Dan moeten de 100.000 Amerikaanse soldaten die nu in Europa zijn gelegerd, zo snel mogelijk worden aangevuld met 200.000 extra Amerikaanse soldaten.

300.000 militairen tekort 

Als Europa zijn eigen boontjes zou moet doppen, en dus geen hulp meer van de VS krijgt, zou dat neerkomen op ruim 300.000 militairen die extra nodig zijn om zo'n Amerikaanse troepenmacht in Europa te vervangen. 

Dit is nog los van het materieel dat nodig is voor het afschrikken van de Russen. Dat zou volgens Bruegel neerkomen op minimaal 1400 tanks, 2000 infanteriegevechtsvoertuigen en 700 stuks artillerie, zoals houwitsers en raketwerpers. 

Als Europa toewil naar meer eenheid en gezamenlijke strijdkrachten, is dat volgens Zandee nog niet zo eenvoudig. "Sommige landen willen het niet. Er zijn verschillende belangen en er is ook geen gemeenschappelijke taal en cultuur", zegt Zandee. 

Hij ziet grote obstakels om tot een Europees leger te komen. Dat komt omdat de inzet van soldaten - die hun leven op het spel zetten - iets is wat landen voor zichzelf willen bepalen. "Je wil niet dat een ander land of autoriteit dit voor jou beslist. Dat geldt ook voor wat defensie aanschaft."

Eigen keuzes

Wat betreft militair materieel heeft ieder Europees land zijn wapensystemen gekozen, maar er is geen centraal commando dat bij een militair conflict het gebruik ervan kan aansturen.

Zo is Nederland een van landen die de F-35 hebben aangeschaft, een veelzijdig jachtvliegtuig dat vijandelijke vliegbases en vliegtuigen kan aanvallen, en grondtroepen kan ondersteunen. Nederland heeft er nu 40 en krijgt er nog twaalf.

Ook is Nederland een van de 19 landen in de wereld die beschikt over het Patriot-luchtverdedigingssysteem. Een wapensysteem dat wordt geleverd door de Amerikaanse wapenfabrikant Raytheon, de enige firma die Patriots maakt.

De Fransen hebben bijvoorbeeld weer het kruisvluchtwapen SCALP-EG voor de lange afstand (250 kilometer). Dat is ontwikkeld in samenwerking met de Britten, die ze Storm Shadow-raketten noemen. Het Britse leger beschikt ook over gevechtsdrones.

Eerder maakten we met defensiespecialist Patrick Bolder deze video over de Europese militaire slagkracht:

"Europa heeft best capaciteiten", zegt oud-commandant van de Nederlandse landstrijdkrachten Mart de Kruif. "Zeker als je alles bij elkaar optelt is Europa een slapende reus. Maar we hebben ook grote tekorten: met name als het gaat om grote vliegtuigen en een communicatiesysteem in de ruimte, zoals het Starlink-netwerk."

Hij wijst ook op de gebrekkige munitievoorraden en geringe aantal wapensystemen in Europa. Het duurt volgens hem in het beste geval 5 tot 10 jaar voordat Europa qua gevechtskracht ook maar in de buurt kan komen van de Russen of Amerikanen. Maar het grootste, meest urgente probleem voor Europa noemt hij de bereidheid om te vechten. 

"Als je een grootschalig conflict in wilt kunnen gaan, moet je zorgen dat je langdurig kan vechten en brigades kan vervangen en aanvullen", zegt de Kruif. "Dus je zult weer over legervorming moeten nadenken in Europa. Landen als Turkije en Griekenland hebben grote dienstplichtige legers, maar in de rest van Europa is dat na de Koude Oorlog afgebouwd."