Weer klopt informatie van Israëlisch leger niet: 'Geloofwaardigheid verdwenen'

Ruim een week geleden worden vijftien hulpverleners uit een massagraf gehaald, met hun uniform nog aan. Toch was het Israëlische leger in eerst instantie stellig: de militairen wisten niet dat ze op hulpverleners schoten.

Die claim houdt slechts een paar dagen stand, tot de New York Times een video deelt waarin te zien is hoe de duidelijk herkenbare ambulances en hulpverleners minutenlang onder vuur worden genomen. Een dag later komt Israël terug op zijn bewering: die was 'deels onjuist'.

Bekijk hier de beelden van de aanval:

Dat beweringen achteraf niet blijken te kloppen, is een patroon dat experts al anderhalf jaar zien, vertellen ze aan RTL Nieuws. Zo werden vorig jaar twee hulpverleners gedood toen ze uitrukten om een gezin te helpen. Het leger zei niet te weten dat het om hulpverleners ging, maar later bleek uit een audio-opname dat zij zelf toestemming voor die ambulancerit hadden gegeven.

Ook ontkende het Israëlische leger een luchtaanval op een vluchtend burgerkonvooi dat zich bevond op een 'veilige route', een week na de aanslag van 7 oktober. Amnesty International heeft video's van de aanval geverifieerd en concludeerde dat die wel het resultaat van een luchtaanval moest zijn. Zeventig Palestijnen kwamen bij die aanval om het leven.

Het Israëlische leger kwam eind vorig jaar met de claim dat er Hamssstrijders onder het Al-Rantisi kinderziekenhuis opereerden. Ze lieten daarbij een 'lijst met terroristische namen' op de muur in de bunker zien. "Maar dat blijkt later om een Arabische kalender te gaan," zegt Debeuf, die verbonden is aan de Vrije Universiteit van Brussel.

Hij noemt het doden van journalisten als ander voorbeeld. Ook die beweert Israël niet herkend te hebben als journalist. "Maar dat gebeurt niet zomaar", benadrukt Debeuf, die zelf ook in oorlogen heeft rondgelopen. "Op hun kleding staat namelijk in grote letters dat ze van de pers zijn." Hij wijst daarbij op het hoge aantal gedode journalisten, dat inmiddels op ruim 200 ligt. Vandaag kwamen er nog twee om bij een aanval op een mediatent naast het Nasserziekenhuis.

Midden-Oostenexpert Peter Malcontent ziet hetzelfde patroon. "En dit gebeurde ook al voor de oorlog", zegt hij. Zo ontkende Israël bij een eerdere operatie in 2009 dat het witte fosfor gebruikte, een brandgevaarlijke stof. Maar Human Rights Watch documenteerde later het wijdverbreide gebruik van witte fosforgranaten in onder andere dichtbevolkte stedelijke gebieden van Gaza.

Deuk in geloofwaardigheid

Grote verschil met toen is dat de internationale wereld voor de oorlog de beweringen van het Israëlische leger nog geloofde en aanvaardde, voegt Debeuf toe. "Maar die geloofwaardigheid heeft de afgelopen anderhalf jaar een flinke deuk opgelopen." Zo hoort hij van mensen om zich heen -die Gaza actief volgen of erover schrijven - dat ze zich hardop afvragen welke waarde de beweringen van het Israelische leger nog hebben.

Het bewijsmateriaal voor de vijftien gedode hulpverleners trekt ook voorgaande aanvallen in twijfel, stelt Malcontent. "Dit voorbeeld geeft meer vermoeden dat er bij vorige aanvallen -met minder bewijs - ook opzet in het spel kan zijn geweest." Hij noemt de beschietingen van hulporganisatie World Kitchen afgelopen jaar als voorbeeld.

"Met frisse tegenzin gaf Israël toen toe dat er door communicatiefouten van alles misgegaan was, maar dat er van opzet geen sprake was." Daar werden toen al vraagtekens bij geplaatst, zegt hij. "Maar nu nagenoeg bewezen is dat het leger afgelopen week bewust op hulpverleners heeft geschoten, maakt dat de verdenking sterker dat de hulpverleners van World Kitchen hetzelfde is overkomen."

En zo ontstaat er volgens Debeuf 'een gezamenlijk overtuiging dat ze keihard aan het liegen zijn'. Hij spreekt van een 'kantelpunt' en benadrukt dat voorbeelden die eerst nog werden geloofd nu ook in twijfel worden getrokken.

Onbestrafte misstanden

Het is niet alleen de vraag hoeveel de beweringen van het Israëlische leger nog waard zijn. Want ook de onderzoeken die op misstanden volgden roepen vragen op, stelt Marten Zwanenburg, hoogleraar militair recht aan de Universiteit van Amsterdam en de Nederlandse Defensie Academie. "Hun eerste onderzoek is duidelijk niet effectief geweest," legt hij uit. "Aangezien een paar dagen later al zulk duidelijk bewijs naar voren kwam dat ze de hulpverleners wel moeten hebben herkend."

Na het verschijnen van het bewijsmateriaal in de video die de New York Times deelde, kondigde het Israelisch leger verder onderzoek aan. Daar is de militaire advocaat-generaal verantwoordelijk voor, legt Zwanenburg uit. "Dat is een militair die in zekere zin onafhankelijk is en die is belast met het onderzoeken en straffen van militairen die het recht schenden." Maar critici betwijfelen de 'onafhankelijkheid' van dit orgaan, dat banden heeft met het leger.

Daarnaast krijgt Zwanenburg de indruk dat er niet veel onderzoeken zijn en dat ze lang lopen. Midden-Oosten experts Debeuf en Malcontent bevestigen dat. "Voor zover ik weet is er veel onderzoek beloofd, maar ik heb weinig resultaten gezien, laat staan een militair statement waarin fouten worden toegegeven," aldus Debeuf. Hij ziet dat het leger dat pas doet als andere partijen bewijs leveren, maar niet naar aanleiding van eigen onderzoek.

Ook worden er maar weinig straffen uitgedeeld, stelt Zwanenburg. "En als het al gebeurt, dan gaat het om lage straffen." En daar krijgen vrijwel alleen soldaten met lagere posities mee te maken, zegt Malcontent. "Voetsoldaten zijn de klos."

Een uitzondering die de regel bevestigt is de aanval op hulporganisatie World Central Kitchen vorig jaar. Onder buitengewone druk van de VS en anderen ontsloeg het leger twee hoge officieren en berispte drie anderen.

Toch heeft het Internationaal strafhof afgelopen week 'driftig mee zitten schrijven', benadrukt Malcontent. "Want als je uitzoomt kun je bekijken of het in en patroon past in."