Chinese soldaten gevangen door Oekraïne: 'Gerekruteerd op sociale media'

In tegenstelling tot Noord-Korea, dat duizenden militairen naar Rusland stuurde, is China neutraal in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. De Chinese krijgsgevangenen zijn vrijwilligers. Ze werden onlangs aangehouden in de regio Donetsk, in het oosten van Oekraïne. Het is de eerste keer dat Chinese soldaten gevangen worden genomen in deze oorlog. De Oekraïense president Zelensky deelde gisteravond een video waarin de mannen herkenbaar in beeld kwamen.

Hieronder zie je een deel van de beelden. RTL Nieuws heeft de gezichten van de soldaten onherkenbaar gemaakt. "Dit was mijn eerste operatie, mijn eerste gevechtsmissie", zegt een van de soldaten in de video. Het is niet duidelijk of de soldaat onder druk is gezet om de video op te nemen.

In totaal zouden er 155 Chinese soldaten zijn geïdentificeerd binnen het Russische leger. Zij zouden onder andere zijn gerekruteerd op Chinese sociale media. "Van deze 155 zijn er paspoortgegevens", zegt Zelensky. "We weten waar ze vandaan komen, we kennen hun documenten, hun leeftijd, enzovoorts." Volgens hem zijn er nog 'veel meer' actief.

Eerder was al bekend dat mannen uit onder andere India en Nepal meevochten in het Russische leger. De Indiase overheid stelt dat Rusland soldaten ronselt via een 'groot mensenhandel netwerk'. Een teruggekeerde Nepalese militair vertelde vorig jaar dat hij en zijn kameraden werden 'behandeld als honden'.

Sinds enkele maanden vechten er ook tot wel 12.000 Noord-Koreaanse soldaten aan Russische zijde. Ze zijn door hun eigen overheid naar Rusland gestuurd, en lijken tot nu toe alleen op Russisch grondgebied te worden ingezet. Eerder dit jaar hielpen ze bijvoorbeeld geholpen om de Russische regio Koersk te heroveren op het Oekraïense leger.

Gerekruteerd op sociale media

Hoe de twee Chinese krijgsgevangenen in het Russische leger zijn beland is niet helemaal duidelijk. Volgens Zelensky worden mannen gerekruteerd met advertentiecampagnes op Chinese sociale media. The Guardian schrijft dat er veel clips te vinden zijn waarin mannen tussen de 7000 en 24.000 euro krijgen aangeboden om zich aan te melden voor het Russische leger. Als ze eenmaal in dienst zijn, zouden ze een salaris van ongeveer 2200 euro per maand kunnen krijgen.

Hieronder staat een screenshot van een van zulke advertenties. "Je bent toch een vent. Wees er dan een", staat er in zowel het Russisch als het Chinees.

Volodymyr Zelensky zegt dat China 'een oogje dichtknijpt' als het gaat om Chinese soldaten in Russische dienst. Officieel is het land neutraal, maar Rusland maakt bijvoorbeeld wel volop gebruik van Chinese onderdelen in hun wapens. Daarnaast importeert Rusland veel 'dual-use' goederen uit China: producten die zowel voor burgerdoelen als militaire doeleinden gebruikt kunnen worden.

China-correspondent Roland Smid ziet dat de Chinese overheid zo min mogelijk met deze soldaten te maken wil hebben. "China zegt officieel dat het Chinezen altijd ten strengste afraadt om mee te vechten in conflicten waar dan ook ter wereld. Het neemt dan ook afstand van de notie dat de staat ook maar iets te maken heeft met de Chinezen die door Oekraïne gevangen zijn genomen."

"Het lijken een beetje gelukszoekers te zijn, mensen die op eigen titel in dienst zijn gegaan", zegt defensiedeskundige Patrick Bolder van het Haags Centrum voor Strategische Studies. Hij vindt het geen verrassing dat er Chinese soldaten meevechten met het Russische leger.

"Het lijkt niet om grote Chinese eenheden te gaan, dan had Oekraïne ze al lang gezien. Het zijn mensen die op basis van hun individuele motivatie dienstdoen in het Russische leger. Vergelijkbare mensen zie je natuurlijk aan de Oekraïense kant ook. Er zijn zelfs Russen die meevechten met Oekraïne, maar ook Polen, Georgiërs, Duitsers en Amerikanen. Het ligt er maar aan waar je motivatie en loyaliteit ligt."

"Door beelden te delen van deze soldaten, laat Zelensky heel handig zien dat de oorlog steeds internationaler wordt", gaat Bolder verder. "Behalve Rusland en Noord-Korea levert China nu ook nog mensen. Zelensky hoopt dat hij op deze manier meer steun krijgt van Trump, die niks moet hebben van China."

Overtreding van oorlogsrecht?

Overtreedt Oekraïne dan het oorlogsrecht door deze beelden te delen en de soldaten herkenbaar in beeld te brengen? Een woordvoerder van het Rode Kruis vertelt dat de organisatie niet ingaat op individuele gevallen, maar dat het tonen van krijgsgevangenen niet is toegestaan onder het oorlogsrecht.

"Militairen die tijdens een conflict gevangen zijn genomen, moeten altijd menswaardig worden behandeld. Daarnaast moeten zij beschermd moeten worden tegen geweld, mishandeling en onmenselijke behandelingen. Krijgsgevangenen mogen niet geïntimideerd, beledigd of tentoongesteld worden aan publieke nieuwsgierigheid", zegt het Rode Kruis.

"De reden dat dit op deze manier is opgenomen in het oorlogsrecht heeft alles te maken met de waardigheid en privacy van de krijgsgevangene, voor diens eigen veiligheid en die van diens familie", legt het Rode Kruis uit. "Daarnaast bestaat het risico dat er informatie wordt verspreid die is verkregen onder druk."

"Maar er is ook een andere interpretatie van die regel, die bijvoorbeeld de Verenigde Staten aanhangen", zegt Marten Zwanenburg, hoogleraar militair recht aan de Universiteit van Amsterdam en de Nederlandse Defensie Academie. "Die lezing zegt dat het oorlogsrecht alleen maar geschonden wordt wanneer je krijgsgevangenen laat zien in vernederende omstandigheden. Zijn dit dan vernederende omstandigheden? Daar zou je over kunnen twisten, want de mannen zijn niet zichtbaar in elkaar geslagen en moeten in deze beelden bijvoorbeeld niet op hun knieën zitten."

Daarnaast moet blijken of deze Chinese mannen huurlingen waren, of echt onderdeel van het Russische leger, vertelt Zwanenburg. "Als ze als huurlingen zijn ingezet, en dus niet echt onderdeel waren in de Russische krijgsmacht, dan hebben ze weer niet de status van krijgsgevangenen." In elk geval geldt nog wel dat de mannen niet in vernederende omstandigheden mogen worden vertoond.

Zwanenburg legt uit dat er ook sprake kan zijn van 'dwingend publiek belang', een uitzonderingssituatie waarbij krijgsgevangenen sneller herkenbaar in beeld worden gebracht. "Als je bijvoorbeeld een hooggeplaatste militair van de tegenstander gevangen neemt." Of er nu sprake is van zo'n 'dwingend publiek belang' blijft nog de vraag.