'Totale schending oorlogsrecht': mogelijk clustermunitie gebruikt bij raketaanval op Soemy

Terwijl gezinnen naar de kerk gingen op Palmzondag en genoten van een van de eerste milde lentedagen, werd Soemy aangevallen. Volgens Oekraïense functionarissen zijn er aanwijzingen dat er clustermunitie is gebruikt bij de aanval. "Een raket met clustermunitie is iets wat de Russen doen om zoveel mogelijk burgers te doden", aldus Andriy Yermak, hoofd van het kantoor van de Oekraïense president. 

'Je bent nergens veilig'

Volgens het hoofd van de militaire administratie van de regio zou de tweede explosie waarschijnlijk gevuld zijn met munitie die 'in de lucht ontplofte om zoveel mogelijk schade aan mensen te veroorzaken'.

Ook de Amerikaanse ambassadeur Bridget A. Brink zegt op X dat er aanwijzingen zijn voor het gebruik van clustermunitie.

Defensiedeskundige Dick Zandee, van het Clingendael Instituut sluit het gebruik van clustermunitie niet uit: "De Russen hebben heel veel raketten op Oekraïens grondgebied doen neerkomen met gebruik van clustermunitie. Het zou niet de eerste keer zijn, maar tot nu toe is er bij deze aanval nog geen concreet bewijs voor geleverd."

'Zoveel mogelijk schade veroorzaken'

"De Russen proberen angst verder aan te wakkeren onder de Oekraïense bevolking", zegt verslaggever Chris Colijn die in Oekraïne woont en verslag doet voor RTL Nieuws. "Voor de Russen maakt het niet uit of ze burgers of militairen raken. Je kunt ineens midden in de stad getroffen worden. Je bent nergens veilig."

Beelden van bodycams van agenten laten de verwoesting zien:

"We kunnen afleiden dat het twee raketten zijn, met een behoorlijk explosief vermogen. Het zijn raketten die veel munitie kunnen herbergen." Volgens Zandee een weloverwogen beslissing: "Dat is kennelijk een bewuste keuze van de Russen geweest om zoveel mogelijk schade aan de brengen."

Volgens de Russen was de aanval op Soemy gericht op het Oekraïense leger. In een verklaring op Telegram staat dat er 'veel Oekraïense troepen in het centrum van de stad gestationeerd waren'. Oekraïense media meldden dat er op zondag een ceremonie zou plaatsvinden waarbij soldaten medailles zouden krijgen, maar onder de slachtoffers zou geen enkele soldaat zitten.

Later werd door de Oekraïense autoriteiten bevestigd dat er inderdaad een bijeenkomst van militairen in een gebouw in de stad was. De Oekraïense bevolking is er woedend over dat de ceremonie in bevolkt gebied werd gehouden. De gouverneur van de regio, die de bijeenkomst organiseerde, is inmiddels ontslagen.

"Totale schending van het oorlogsrecht"

Of er wel of geen clustermunitie is gebruikt, en of er een bijeenkomst van Oekraïense militairen was, maakt volgens Zandee niet zoveel uit: "Het is een totale schending van het oorlogsrecht. Dat staat als een paal boven water. Het maakt niet uit met welk doel het was, er zijn enorm veel burgerslachtoffers gevallen."

Clustermunitie aan het front

Clustermunitie bestaat uit meerdere explosieven die over een groot gebied worden afgevuurd. Over het algemeen wordt clustermunitie voornamelijk gebruikt aan het front. Zowel Oekraïne als Rusland gebruiken clustermunitie, maar Oekraïne gebruikt ze wel gericht op bijvoorbeeld loopgraven. "Het doel ervan is vooral om in één keer de frontlinies te verzwakken en een groot aantal soldaten uit te schakelen", zegt Zandee.

"Dit is echt barbaars en drastisch", zegt de minister van Buitenlandse zaken van Litouwen over het inzetten van clustermunitie in steden. "Die ballistische raketten met clustermunitie zijn bedoeld om de infanterie, om infanterieformaties, voertuigen en verschillende uitrustingen te doden. Dat het werd gebruikt tegen de burgerbevolking in Soemy, in Oekraïne. Dit is per definitie een oorlogsmisdaad."

Clusterbommen zijn verboden

"Rusland gebruikt de bommen, om toch dood en verderf te zaaien." Ze proberen het effect van een aanval te vergroten, zegt Zandee. 'In stedelijke gebieden, vooral wanneer clustermunitie op pleinen en parkeerterreinen terechtkomt, veroorzaakt dit enorm veel menselijk leed en ellende.

Clusterbommen zijn sinds 2008 verboden, toch worden ze ingezet. In onderstaande graphic leggen we het uit.

Gevaarlijke overblijfselen van de bommen

"Rusland wil dat Oekraïense burgers zich onveilig voelen, niet alleen tijdens een luchtalarm, wanneer je weet dat er een raket aankomt, maar ook lang daarna", zegt Colijn.

"Het gedrag van clustermunitie is vergelijkbaar met mijnen, en het kan zomaar zijn dat iemand er per ongeluk op stuit". Zandee legt uit dat de restanten van clustermunitie in stedelijk gebied over het algemeen minder gevaarlijk is. "Het werkt vertragend in de eerste fase na de ontploffing, omdat het dan opgeruimd moet worden. Maar dat is in stedelijke gebieden gemakkelijker te doen dan in open landschap, waar het vaak veel moeilijker is om de explosieven te vinden en onschadelijk te maken."

Colijn vertelt dat, met name in het oosten van Oekraïne, campagnes worden gevoerd om het bewustzijn te vergroten. "In het openbaar vervoer hangen posters en worden filmpjes vertoond, waarin ouders en kinderen worden aangespoord om onmiddellijk 112 te bellen als ze een verdacht voorwerp zien. Ze moeten het niet aanraken en voorzichtig wegstappen."

Op onderstaande afbeelding zijn de volgende teksten te lezen:

Zie je dit - stop dan
Niet aanraken
Stap weg en meld aan noodnummer
Alles wordt Oekraïne [een veelgebruikte leus, ‘alles komt goed, we gaan winnen’]

Volgens Colijn heeft Oekraïne dringend behoefte aan meer defensieve wapens, om zich te verdedigen tegen luchtaanvallen. "Oekraïne wil bijvoorbeeld meer Patriotsystemen, dat is luchtafweer om dergelijke aanvallen als deze in Soemy tegen te gaan."

In Oekraïne is er veel woede over de houding van de VS, zegt Colijn: "Omdat Amerika het wel ziet gebeuren, maar er weinig tegen doet." Of Trumps regering genoeg onder druk wordt gezet na deze aanvallen moet nog blijken, vertelt Zandee: "Amerikanen lijken het tot nu toe te negeren, maar worden bijna gedwongen om iets te doen na de beelden in Soemy."