Israël in rechtszaal weer onder vuur: 'Met sancties kun je meer bereiken'

Meer dan veertig landen en organisaties komen aan het woord in de rechtszaal. Volgens hen houdt Israël zich niet aan het internationaal recht. Zij vinden dat Israël zich als bezetter van de Gazastrook aan het internationaal recht moet houden door hulpgoederen toe te laten.

De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Sa'ar noemt de hoorzittingen een 'circus' en vindt de VN 'bevooroordeeld'. Het land is zelf niet aanwezig en houdt het bij een schriftelijke verklaring.

Noorwegen

Het initiatief voor de zaak kwam van Noorwegen. Een overgrote meerderheid in de Algemene Vergadering van de VN steunde het voorstel om het hof een niet-bindend advies uit te laten brengen over de kwestie. Dat advies wordt over enkele maanden verwacht.

Israël zal zich daar ongetwijfeld weinig van aantrekken, zegt Peter Malcontent, specialist in het Israël-Palestinaconflict en werkzaam aan de Universiteit Utrecht. "In de praktijk zal het de situatie in Gaza niet veranderen."

Zeven weken geleden besloot Israël de hele Gazastrook af te sluiten van hulpgoederen. Dat deed het land al vaker in de oorlog, maar nu komt er al weken achtereen niets meer binnen. Israël wil met de blokkade de druk op Hamas opvoeren om de resterende gijzelaars vrij te krijgen. Pas wanneer de militante groepering alle gijzelaars vrijlaat, zegt Israël weer hulpgoederen te zullen toelaten.

Maar mag je als land humanitaire hulp stopzetten in ruil voor de vrijlating van de gijzelaars? "Als een partij of land het oorlogsrecht schendt, mag dat geen argument zijn voor de andere partij om ook het internationaal recht los te laten", zegt advocaat en hoogleraar internationaal recht Geert-Jan Knoops.

Ondervoeding

Intussen zijn de gevolgen voor de twee miljoen inwoners van Gaza enorm. Al 58 dagen zijn er geen water, voedsel en medicijnen het gebied binnengelaten. De situatie is nog nooit zo slecht geweest als op dit moment, zegt Wouter Booij van Unicef.

"Elke dag komen veel kinderen om door ondervoeding. Dat aantal zal met de dag erger worden. En doordat de materialen en het voedsel op raken, moeten hulpverleners de keuze maken: welk kind laat je enigszins leven en welk kind niet?" 

Hij vervolgt: "Als je een toren zou bouwen in Gaza, kun je letterlijk de hulpgoederen zien staan aan de grens. Als die open is, kunnen de vrachtwagens binnen een kwartier het gebied binnenrijden. Maar het wordt simpelweg niet toegestaan door de Israëlische autoriteiten." 

UNRWA

Naast de blokkade buigt het hof zich over het Israëlische verbod van de Palestijnse VN-hulporganisatie UNRWA. Dat was de aanleiding van de internationale gemeenschap voor het advies. Volgens de eisers zou het verbod van UNRWA onwettelijk zijn, omdat het om een VN-organisatie gaat.

"UNRWA is van onmetelijk belang", zegt Booij. De hulpverleners hebben veruit de meeste kennis en ervaring in het gebied. Zonder UNRWA is fatsoenlijke hulp heel moeilijk, zo niet schier onmogelijk."

Israël claimt dat UNRWA banden heeft met de militante groepering Hamas. Maar uit eerder onderzoek bleek die link er niet te zijn.

Andere rechtszaken met Israël

Vorig jaar vaardigde het Internationaal Gerechtshof ook een niet-bindend advies uit, toen vanwege de Israëlische bezetting van de Westelijke Jordaanoever. Het hof bestempelde de bezetting als onwettig en stelde vast dat Israël zich zou moeten terugtrekken. Maar het land legde dat advies naast zich neer.

Begin vorig jaar deed het hof een tussentijdse uitspraak in een zaak die was aangespannen door Zuid-Afrika. Het land betichtte Israël van genocide. Het hof oordeelde dat Israël alles in het werk moest stellen om genocide te voorkomen. Onderdeel van de uitspraak was dat Israël meer moest doen om noodhulp toe te laten.

Tot slot vaardigde het Internationaal Strafhof arrestatiebevelen uit tegen premier Netanyahu en zijn oud-defensieminister Gallant. Zij staan terecht voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, mede vanwege het blokkeren van noodhulp en het uithongeren van de burgerbevolking.

Over het uitgebrachte advies zal de Algemene Vergadering van de VN vervolgens een besluit nemen. "Maar zo'n besluit heeft maar een beperkte kracht", zegt Malcontent. "Als je daadwerkelijk iets wilt bereiken, dan moet dat door middel van sancties."

Dat kan bijvoorbeeld via de VN-Veiligheidsraad. Die kan ook besluiten tot militair ingrijpen. "Maar dat gaat niet gebeuren. Want de VS houdt Israël het hand boven het hoofd", zegt hij.

Handelsakkoord

Een andere mogelijkheid is dat de Europese Unie economische druk uitoefent op Israël. Zo zou aan het voor Israël belangrijke handelsakkoord met de EU getornd kunnen worden. Door dat akkoord betaalt Israël bijvoorbeeld geen extra heffingen.

Malcontent: "Europa kan het akkoord in de diepvries leggen. Dat schaadt de Israëlische economie. Maar dat kan alleen als alle 27 EU-landen instemmen of niet dwarsliggen." En zeer waarschijnlijk zal Hongarije niet instemmen.

Importverbod

Het invoeren van een importverbod van Israëlische producten door een aantal EU-landen is ook lastig, zegt Malcontent. "Dan komen die producten de EU alsnog binnen via andere landen en zijn die vervolgens moeilijk aan de grens tegen te houden." Wel zou het erkennen van Palestina als onafhankelijke staat kunnen helpen. "Veel westerse landen doen dat nog niet. Maar zo'n erkenning geeft wel een signaal af en is tegelijk pijnlijk voor Israël", zegt hij.

De rechtszaak van deze week zal de situatie voor de Palestijnen niet verbeteren, zegt Malcontent. "Maar wel zorgt die ervoor dat de schijnwerpers weer op het drama in Gaza worden gericht. Want sinds de hervatting van de gevechten is de aandacht voor Gaza er niet groter op geworden."

Niet alleen kampen veel Palestijnen met ondervoeding. Ook worden ze verjaagd uit grote delen van Gaza. Dat zie je in deze video: