Kernmachten op voet van oorlog? Kashmir onder hoogspanning na bloedige terreuraanslag
Sinds de terreuraanslag in Kashmir vorige week staan India en Pakistan nog meer op gespannen voet met elkaar. Het ergste scenario, een oorlog tussen de twee kernmachten, kan niet worden uitgesloten. Maar hoe kan dat worden voorkomen? "India kan nog steeds beslissen aan te vallen."
Bij de aanslag in Kashmir werden 26 mannen gedood, voornamelijk Indiase toeristen. India beschuldigde buurland Pakistan van betrokkenheid bij de aanval, twee van de drie geïdentificeerde aanvallers waren Pakistaans.
Een terreurgroep die zich afzet tegen de Indiase aanwezigheid in Kashmir claimde de aanval, maar trok die claim enkele dagen later weer in. Pakistan ontkende betrokkenheid bij de aanval.
Beschietingen in grensgebied
Volgens de terreurgroep, The Resistance Front genaamd, zijn sinds 2019 tienduizenden woningen door India afgepakt van Kashmiri. In dat jaar besloot de hindoe-nationalistische regering van premier Modi de gedeeltelijk autonome status van Kashmir, dat voornamelijk islamitisch is, in te trekken.
De situatie in Kashmir is al sinds 1947 uiterst gespannen. Ook nu zijn er grote spanningen, beschietingen over en weer in het grensgebied en veel woede.
"De mensen in India zijn furieus door de aanslag", stelt Praveen Donthi, India-analist bij de International Crisis Group, een onafhankelijke internationale denktank. "Door het hele land worden Kashmiri en moslims publiekelijk veroordeeld. Veel Indiërs vinden dat er een reactie moet komen op de aanslag."
Vlak na de aanslag besloot de Indiase regering alle Pakistaanse burgers in India het land uit te zetten, diplomaten terug te roepen uit Pakistan en de enige grensovergang te sluiten.
En misschien het belangrijkste: India zei het Indus-verdrag met Pakistan op. Dat is een meer dan zestig jaar oud verdrag dat het gebruik regelt van water uit verschillende rivieren die door de beide landen stromen. Voor de Pakistaanse landbouw is het verdrag van levensbelang. Het land liet weten dit als 'oorlogsdaad' te beschouwen.
Vredesakkoord opgezegd
Op zijn beurt besloot ook Pakistan om visa in te trekken en daarnaast het luchtruim te sluiten voor Indiase luchtvaartmaatschappijen. Pakistan zegde op zijn beurt ook een ruim vijftig jaar oud vredesakkoord tussen de beide landen op.
India heeft militair nog niet gereageerd, maar volgens Donthi is dat nog steeds mogelijk. "India kan daartoe nog steeds beslissen. Helemaal omdat het zich mogelijk gesterkt voelt door de vele steunbetuigingen die het heeft ontvangen na de aanslag. En Modi voelt ook druk, door de woede vanuit de Indiase bevolking."
Al decennia betwist gebied
De regio Kashmir is al sinds 1947 een heet hangijzer tussen India en Pakistan. In dat jaar werden beide landen onafhankelijk van de Britten. Sindsdien zijn tussen de twee landen meerdere oorlogen om het gebied geweest.
Beide landen claimen de regio. In de praktijk is het nu zo dat een gedeelte wordt gecontroleerd door India en een gedeelte door Pakistan. Rebellengroepen strijden in het Indiase deel voor onafhankelijkheid of aansluiting bij Pakistan.
Sinds 1999 zijn er geen grote oorlogen meer geweest. Wel liepen de spanningen meermaals hoog op, bijvoorbeeld in 2002 en 2019. In dat laatste jaar was dat ook na een terreuraanslag. India bombardeerde als reactie daarop een vermeend trainingskamp voor militanten.
Tegelijkertijd was er ook veel kritiek op de Indiase regering, zegt India-kenner Donthi. "De aanval wordt ook gezien als het falen van de regering. Nog geen kilometer verderop zit een legerbasis, maar toch kon de regering het gebied niet goed genoeg beveiligen. Dat eerder deze maand de minister van Binnenlandse Zaken nog zei dat de terreurnetwerken in het gebied 'verlamd' waren, geeft wel aan dat ze slecht hierop waren voorbereid."
Met alle maatregelen loopt de spanning in het gebied alleen maar verder op. Dit terwijl de Verenigde Naties de beide landen nog opriep om terughoudend te zijn. Volgens de VN kunnen de problemen 'vreedzaam worden opgelost door een zinvolle wederzijdse betrokkenheid'.
Veel risico's
Donthi denkt dat er veel moet gebeuren om de spanningen in het gebied weg te nemen, laat staan een langdurige vrede te realiseren. "Dat landen steun betuigen aan India na deze verschrikkelijke aanval is logisch", zegt hij.
"Maar tegelijkertijd moeten die landen ook benadrukken dat militaire actie tegen Pakistan gepaard gaat met veel te veel risico's. In plaats daarvan zou naar diplomatieke oplossingen moeten worden gekeken, eventueel met bemiddeling."
"Waar India momenteel misschien vooral gefocust is op het bestraffen van Pakistan, moet het ook zeker niet vergeten wat de aanleiding is voor een opleving van het geweld in Kashmir", stelt Donthi. "Jarenlang heeft de regering geweigerd de lokale bevolking politieke inspraak en vertegenwoordiging te geven."
Angst onder bevolking
"Daarnaast leeft er veel angst onder de Kashmiri dat de Indiase regering probeert om demografische veranderingen door te voeren in het enige gebied in India waar moslims in de meerderheid zijn. Die angst moet serieus worden genomen", zegt Donthi.
"Hoewel het onwaarschijnlijk lijkt dat India na deze aanslag nu juist een zachtere aanpak op Kashmir zal uitoefenen, zou het toch verstandig zijn om enkele maatregelen en alternatieven te overwegen. Diepgeworteld wantrouwen heeft er tot nu namelijk alleen maar toe geleid dat de jongeren zich daar aansluiten bij militante groeperingen."