Songfestival wil a-politiek zijn, maar de oorlog in Gaza is continu aanwezig
Geen politieke boodschappen op het songfestival. Dat is wat de EBU, de organisatie achter het liedjesfestijn, al vanaf de oprichting nastreeft. Maar politieke verwijzingen zijn onmogelijk helemaal uit te bannen en spelen op de achtergrond nadrukkelijk een rol. Protesten tegen de deelname van Israël klinken ook dit jaar weer luid.
Europese landen samenbrengen met muziek. Dat was in 1956 bij de oprichting van het Eurovisiesongfestival het doel. Recente slogans als 'Open Up', 'Come together' en 'Building Bridges' tonen aan dat het verenigen van landen nog steeds de inzet is.
Maar de laatste jaren lijkt polarisatie de overhand te krijgen. De kritiek is voornamelijk gericht op Israël. Het land voert een bloedige oorlog in Gaza tegen Hamas, maar ontziet daarbij de burgerbevolking niet. Die lijdt onder het geweld, momenteel speelt ook honger een grote rol. In dat licht was er vorig jaar al veel verzet tegen de Israëlische deelname en ook dit jaar klinken er oproepen om het land te weren.
Nova-muziekfestival
Desondanks treedt vanavond de Israëlische zangeres Yuval Raphael op in de tweede halve finale. Zeer waarschijnlijk zal haar optreden gepaard gaan met het nodige boegeroep, net zoals dat zondag het geval was toen ze bij de openingsceremonie aanwezig was. Daar vonden ook pro-Palestijnse protesten plaats.
De 25-jarige Yuval was getuige van de terreuraanval van Hamas op 7 oktober 2023, die het startschot gaf voor de oorlog. Ze was aanwezig op het Nova-muziekfestival en overleefde het bloedbad door zich te bedekken met lichamen van omgekomen festivalgangers. De titel van het lied is 'New day will rise' en gaat over het overwinnen van pijnlijke ervaringen. Een verwijzing naar 7 oktober ligt voor de hand.
Ook vorig jaar werd in de Israëlische inzending verwezen naar de terreuraanval. Onder druk van de EBU is de titel en de tekst aangepast en mocht zangeres Eden Golan alsnog optreden.
"Opvallend was toen dat de vakjury vorig jaar weinig punten aan Israël gaf, terwijl ze bij de televoting tweede waren geworden", zegt songfestivalkenner Chiel Troost. "Ik ben benieuwd hoe dat dit jaar gaat."
Rusland geschorst
In de geschiedenis van het songfestival zijn alleen Rusland en Wit-Rusland geschorst. "Bij Rusland was de reden dat het ene deelnemende land een ander deelnemend land was binnengevallen", zegt Lonneke Haveman die voor RTL Nieuws verslag doet vanuit het Zwitserse Basel. "Uiteindelijk heeft de Russische zender zelf het lidmaatschap bij de EBU opgezegd."
Een jaar eerder, in 2021, was Wit-Rusland uitgesloten van deelname, omdat de band de spot dreef met de anti-regeringsprotesten in het land. "Omroepen mogen zich niet schuldig maken aan propaganda of de persvrijheid tegenwerken", zegt Haveman. Volgens de EBU is de Israëlische omroep KAN niet verbonden aan de regering, al wordt daar door meerdere omroepen aan getwijfeld.
"Er zijn in het verleden veel nummers geweest die tegen het politieke aanschuren", zegt Troost. Hij noemt het liedje '1944' van Oekraïne in 2016 als voorbeeld. Daarin wordt verwezen naar de deportatie van de Krim-Tataren door de Sovjet-Unie. Dat Rusland het schiereiland de Krim twee jaar eerder had geannexeerd, leek daarom niet toevallig.
De laatste jaren zijn de politieke statements vooral gericht tegen Israël. Zo lieten de dansers rond Madonna en de IJslandse groep Hatari in 2019 Palestijnse vlaggen zien. Die laatste werd daar ook voor beboet.
Omroepen in verzet
Sinds de oorlog in Gaza neemt de kritiek op Israël aanzienlijk toe. Wat dit jaar nieuw is, is dat de omroepen zich beginnen te roeren. Vorige maand vroeg de Spaanse omroep een debat aan bij de EBU over deelname van Israël aan het songfestival. De Ierse omroep en de Belgische VRT sluiten zich hierbij aan. De Nederlandse AVROTROS steunt de oproep vooralsnog niet, zo laat een woordvoerder weten. "Wij denken dat dit niet het juiste podium is om het conflict op te lossen."
In navolging van de omroepen tekenden vorige week meer dan 70 oud-songfestivaldeelnemers een open brief om de Israëlische omroep van het evenement uit te sluiten. Ze wijzen op de 'genocide tegen de Palestijnen in Gaza en het apartheidsregime tegen de gehele Palestijnse bevolking'. De groep verwijt de EBU dat het 'Israëls misdaden normaliseert en vergoelijkt'.
Sinds een aantal jaar is een Israëlisch bedrijf de hoofdsponsor van het liedjesfestival. "Dan wordt er wel extra nagedacht voordat Israël wordt geweerd van het songfestival", zegt Troost. De EBU ontkent dat dat van invloed is.
Palestijnse vlaggen toegestaan
De organisatie van het evenement blijft wijzen op het 'niet-politieke muziekevenement' en onderstreept dat 'de EBU een vereniging van publieke omroepen is, niet van regeringen'. "Israël uitsluiten zou een politieke boodschap zijn", zegt Jean Philip De Tender van de EBU tegen de Belgische omroep VRT.
Sinds dit jaar zijn de regels voor artiesten aangescherpt. Zij mogen alleen een vlag dragen van het land dat ze vertegenwoordigen. Palestijnse vlaggen en regenboogvlaggen mogen wel in de zaal worden getoond, maar niet op het podium. "Fluiten en boegeroep zijn niet verboden, omdat je dat simpelweg niet tegen kan houden", zegt Haveman.
Dinsdag bereikte zanger Claude namens Nederland de finale. Bekijk hieronder zijn reactie na afloop:
