Desinformatie als wapen: Rusland mengt zich in verkiezingen in Polen en Roemenië

In november vorig jaar zette Călin Georgescu de Roemeense presidentsverkiezingen onverwachts op zijn kop. De tot dan toe vrij onbekende, extreemrechtse politicus won overtuigend de eerste ronde van de verkiezingen. Hoe kon iemand, schijnbaar uit het niets, in korte tijd zo populair worden onder de Roemeense bevolking?

Vlak voor de tweede ronde, waarin Georgescu het zou opnemen tegen een liberale kandidaat, oordeelde het Roemeense hooggerechtshof dat sprake was van buitenlandse inmenging. Een leger aan nepaccounts op TikTok zou zijn ingezet, vermoedelijk met steun van Rusland, om positieve berichten rond te pompen over Georgescu.

De voorlopige overwinning van Georgescu werd ongeldig verklaard. De verkiezingen moesten opnieuw. Deze keer zonder Georgescu. De nationale kiescommissie sloot hem uit van deelname. 

Eerder vertelde correspondent Jeroen Akkermans al over de Russische beïnvloeding van de verkiezingen in Roemenië:

Begin mei vond de eerste ronde van die nieuwe verkiezingen plaats. Morgen volgt de tweede. Opnieuw wordt gevreesd voor Russische inmenging via sociale media. 

Dit geldt niet alleen voor Roemenië. In Polen, waar de kiezers ook morgen naar de stembus gaan, vrezen politieke partijen en maatschappelijke organisaties voor online bemoeienis van Rusland met de verkiezingen. De Poolse minister van Digitale Zaken waarschuwde eerder deze maand voor een 'ongeëvenaarde poging' van het Kremlin om zich te mengen in de campagne. 

'Trollenlegers'

Robert van der Noordaa, expert op het gebied van desinformatie, doet onderzoek naar de zogenoemde 'trollenlegers' op sociale media. Volgens hem zet Rusland rond de verkiezingen grote groepen in van soms wel tienduizenden sociale media accounts om informatie te verspreiden. Ze berichten in de lokale taal over allerlei onderwerpen die een pro-Russisch of anti-democratisch karakter hebben. 

"Wat je al jaren ziet is dat Rusland een aantal standaard onderwerpen heeft die het in desinformatie campagnes en cyberaanvallen promoot", stelt Van der Noorda. "Het zijn onderwerpen die de bevolking kunnen verdelen, bijvoorbeeld anti-immigratiecontent of anti-vaccinatiecontent."

In Roemenië heeft de radicale George Simion, plaatsvervanger van Georgescu, de eerste verkiezingsronde gewonnen. Simion was eerder actief als voorman van een zeer nationalistische hooliganbeweging. Hij pleit voor de 'Melonisatie' van Europa en de stopzetting van militaire hulp aan Oekraïne. Melonisatie verwijst naar de politiek van de rechtse Italiaanse premier Giorgia Meloni. De belangrijkste uitdager in Roemenië is Nicusor Dan, burgemeester van de hoofdstad Boekarest. Hij vertegenwoordigt het politieke midden. In de huidige peilingen heeft Simion vooralsnog een kleine voorsprong op Dan. 

Simion kan profiteren van de golf van frustratie onder de bevolking over de gevestigde orde en de armoede en corruptie in het land. Rusland speelt daar op in door extreemrechtse en populistische content te verspreiden. Het Kremlin is gebaat bij een kandidaat die zich kritisch opstelt tegen Europa en de steun aan Oekraïne.

"De oorlog in Oekraïne duurt al ruim drie jaar en de Russen slagen er maar niet in om op het slagveld te winnen", zegt Rusland-correspondent Olaf Koens. De westerse politieke en militaire steun aan Oekraïne is nog altijd groot. "Als de Russen erin slagen om de Europese solidariteit te ondergraven, hebben ze een grotere kans om de oorlog te winnen."

Abortus

In Polen vindt dit weekend de eerste verkiezingsronde plaats voor het presidentschap. Een nieuwe president kan de wetgeving terugdraaien van de huidige regering van premier Donald Tusk.

Tusk wil verandering brengen in een van de meest strenge abortuswetten van Europa. Op dit moment is in Polen abortus alleen toegestaan bij verkrachting, incest of gevaar voor het leven van de moeder. 

Mocht de conservatieve kandidaat gekozen worden tot president, dan kunnen de beloofde hervormingen van Tusk mogelijk niet worden gerealiseerd. Overigens gaat op dit moment Rafał Trzaskowski aan kop in de peilingen. Hij behoort tot dezelfde partij als Tusk.

Desinformatie-expert Van der Noordaa betoogt dat Rusland online invloed uitoefent om rechtse politiek te promoten. "Het gaat om het afbranden van democratische politieke partijen en kandidaten. Dat je daar vooral niet op moet stemmen."

Ook in Polen wordt veel anti-EU en anti-Oekraïnecontent verspreid. Volgens de Poolse minister van Digitale Zaken is de Russische strategie niet alleen gericht tegen Polen, maar ook tegen de Europese gemeenschap als geheel. "Als een land dat standvastig is geweest in haar steun voor Oekraïne, blijft Polen een doelwit voor dergelijke kwaadaardige activiteiten", zegt de minister.

Volgens correspondent Koens is het zaaien van twijfel en verdeeldheid kenmerkend voor de Russische propaganda. "Dat noemen ze: flooding the zone with shit." Het doel is niet zozeer om compleet te overtuigen, maar om verwarring te veroorzaken. "Er worden zoveel vreemde scenario's verspreid, dat men gaat twijfelen aan informatie an sich." Dat zet de Europese samenhorigheid onder druk.

Dit weekend worden de verkiezingen in Brussel nauwlettend gevolgd. Roemenië en Polen hebben een belangrijke strategische rol als buurlanden van Oekraïne en bondgenoten binnen de EU en de NAVO. Voor de EU is het van belang om onder de druk van Russische inmenging en rechts nationalisme de landen aan boord te houden.