Schaakspel tussen Israël en Hamas: 'Ze vertrouwen elkaar voor geen meter'
Het nieuwste Amerikaanse voorstel voor een wapenstilstand in Gaza lijkt op het eerste gezicht een diplomatieke doorbraak: Israël stemde ermee in, onder stevige druk van Washington. Maar Hamas haakt voorlopig af, omdat het voorstel volgens de beweging niet aan haar eisen voldoet. Gaat het hier om echte bereidheid tot vrede – of is de onderhandelingstafel vooral een strategisch schaakbord? "Onderhandelingen zijn altijd politiek én theater", zegt Midden-Oostendeskundige Peter Malcontent.
Het plan behelst een wapenstilstand van zestig dagen en de vrijlating van meer dan duizend Palestijnen in ruil voor tien gijzelaars en de lichamen van achttien overleden gijzelaars. In die zestig dagen moet vervolgens worden onderhandeld over een definitief staakt-het-vuren.
'Israël wil oorlog kunnen hervatten'
Het voorstel van Amerika kan rekenen op de steun van Israël, maar Hamas heeft nog tijd nodig om de voorwaarden te bestuderen. De militante organisatie wil het liefst dat Israël zich volledig terugtrekt uit Gaza en weer onvoorwaardelijk humanitaire hulp toelaat. Dan wil ze alle gijzelaars vrijlaten.
Israël en Hamas staan op dit moment nog lijnrecht tegenover elkaar. "Hamas wil onderhandelen, maar niet geheel van het toneel verdwijnen. En Israël wil juist op elk moment de oorlog kunnen hervatten", zegt Malcontent tegen RTL Nieuws.
"Er is nu sprake van een voorstel voor een tijdelijk wapenbestand, maar wat als dat afloopt?", vraagt Malcontent zich af. "De Amerikanen hebben ingebouwd dat er wordt onderhandeld over definitieve vrede, maar hoe serieus is Israël daarin? De vorige keer stapte Israël er eenzijdig uit."
Toch geven de huidige gesprekken een klein beetje hoop op het einde van de oorlog. "De Amerikanen zetten nu druk en Israël wil hen niet verliezen, waardoor het land nu bereid is om tafel te gaan." Ook Hamas is steeds meer bereid om te praten. "Vooral naarmate zijn positie verslechterde." De gesprekken vinden daarmee volgens Malcontent plaats op een strategisch moment.
Onderhandelen als strategie
Die externe druk dwingt beide partijen naar de onderhandelingstafel, maar de gesprekken zijn ook een strategisch instrument. "Ook al wil je eigenlijk niet onderhandelen, dan alsnog kun je akkoord gaan. Want als je weet dat de tegenpartij niet akkoord gaat, kun je ze later de schuld geven", zegt Malcontent. "De strategie van Netanyahu kan zijn dat hij akkoord gaat, maar zich er vervolgens niet aan houdt."
Ook kan het zijn dat Israël erop gokt dat Hamas de voorwaarden niet voldoende vindt. "En daarmee een legitimatie heeft om op dezelfde koers door te gaan: Gaza veroveren, de Palestijnen eruit zetten en Hamas verslaan", zegt Malcontent.
Bevolking speelt ook een rol
Niet alleen de mening van buitenaf is belangrijk. Ook de bevolking in Israël en Gaza weegt volgens Wilbur Perlot zwaar mee. "De Israëlische regering, waarvan een groot deel aan de extreme kant zit, moet rekening houden met de eigen achterban", zegt de expert op het gebied van vredesonderhandelingen.
Een groot deel van de bevolking staat achter de oorlog in Gaza, maar tegelijkertijd groeit de kritiek. "En Hamas gaat de wapens niet opgeven, want wat heeft het dan nog in te brengen? Tegelijkertijd kampt de bevolking in Gaza al drie maanden met een humanitaire blokkade."
De bewoordingen die in een eventueel akkoord komen te staan, zijn dus van groot belang voor beide partijen. "De Amerikanen moeten formuleringen gebruiken die voor beide partijen interessant zijn. Hamas gaat misschien niet akkoord omdat het niet krachtig genoeg is om Israël eraan te houden."
Volgens Malcontent is dat vanuit het perspectief van Hamas reëel. "Want alles waar Israël nu mee akkoord gaat, wilde het gisteren nog niet. Als het de hulpverlening weer via internationale hulporganisaties wil laten verlopen, waarom moet het dan nu via een door de VS en Israël opgezette organisatie? En als ze zich deels gaan terugtrekken uit Gaza, waarom zeiden ze dan eerder dat ze heel Gaza wilden overnemen? Israël lijkt steeds minder om de gijzelaars te geven, waardoor een van de weinige drukmiddelen van Hamas wegvalt."
Het is nu dus aan de Amerikanen om een basis te vinden voor een wapenbestand waar beide partijen zich aan houden. "Het is net als schaken: je moet altijd kijken naar de volgende zet", aldus Malcontent. "De vraag is of beide partijen er serieus in staan."
Geen vertrouwen in elkaar
"Ze vertrouwen elkaar voor geen meter", zegt Perlot. "Israël en Hamas kennen een lange geschiedenis van mislukte akkoorden, zoals in 2003. Israël heeft meer macht in dit verhaal en de internationale gemeenschap was lange tijd meer op de Israëlische hand."
De landen die bereid zijn om te bemiddelen – zoals de VS, Qatar, Egypte en Saoedi-Arabië – richten zich volgens Perlot vooral op de korte termijn: over eventuele vervolgstappen. wordt nog niet gesproken.
Perlot: "Er moet nu worden nagedacht over een groter proces waar deze wapenstilstand onderdeel van is, maar dat kom ik niet tegen in de voorstellen. Zonder realistisch langetermijnplan en druk vanuit de internationale gemeenschap, gaat ook deze wapenstilstand geen stand houden."
En voor Hamas zijn die vervolgstappen juist enorm belangrijk, omdat het onduidelijk is wie Gaza in de toekomst moet besturen en wie de wederopbouw van de strook gaat financieren.
In het dagelijks leven is Salih el Saddy cosmetisch arts in Rotterdam. Nu werkt hij al een maand in het al-Shifa ziekenhuis in Gaza:
