Ook in landen die Wilders noemde, is streng asielbeleid makkelijker gezegd dan gedaan

Wilders trok zijn partij gisteren terug uit het kabinet-Schoof. "In het hoofdlijnenakkoord stond dat wij tot de strengste landen qua toelating van Europa zouden gaan horen. Dat doen we allang niet meer", klaagde Wilders. Oostenrijk, Polen, Duitsland en België nemen volgens hem wél maatregelen die verder gaan dan in Nederland.

RTL Nieuws maakt een rondgang langs die vier landen: wat willen de regeringen daar? En hoe pakt dat uit in de praktijk?

Duitsland: asielzoekers weren aan de grens

De nieuwe bondskanselier Friedrich Merz beloofde tijdens de campagne om 'illegale migratie tegen te gaan'. Dit na een reeks dodelijke aanslagen waarbij asielzoekers betrokken waren. Eenmaal aan de macht, begon zijn regering al snel met het wegsturen van asielzoekers aan de Duitse grens.

Maar de Duitse regering werd al snel teruggefloten door een bestuursrechtbank in Berlijn. Het bij voorbaat uitzetten van asielzoekers bij grenscontroles is onrechtmatig, oordeelt de rechter. Eerst moet worden uitgezocht in welk land zij hun asielaanvraag moeten doen. Volgens het Europees recht is dat meestal het eerste land waar iemand binnenkomt, wat is afgesproken in het zogenoemde Dublin-akkoord.

"Het terugsturen van asielzoekers aan de grens is echt een speerpunt van Merz", zegt Midden-Europa-correspondent Jeroen Akkermans. "Maar ook hij heeft nog steeds te maken met juridische hobbels."

De Duitse minister van Binnenlandse Zaken zei na de uitspraak dat hij toch doorgaat met het terugsturen van asielzoekers aan de grens. De Duitse regering is van mening dat het wel mag omdat er sprake zou zijn van een crisis, en start een bodemprocedure om duidelijkheid te krijgen.

Akkermans merkt dat er een andere wind waait in Duitsland, waar de uiterst-rechtse anti-migratiepartij AfD landelijk nu de tweede grootste partij is. "Ik denk dat in heel Europa is doorgedrongen dat 'Dublin' is mislukt. Het is nu ieder land voor zich. Duitsland probeert daar ook aan mee te doen", zegt Akkermans.

Ondertussen wil de regering-Merz alweer een nieuwe asielwet invoeren. Ze willen voortaan zelf bepalen of een land van herkomst veilig genoeg is voor migranten om terug te keren. Nu beoordeelt het parlement dat.

België: bijstand van nieuwkomers afpakken

De begin dit jaar aangetreden Belgische premier Bart de Wever wil ook 'het strengste asielbeleid ooit' voeren. Hij verwacht 1,6 miljard euro te besparen op asiel en migratie door onder meer gezinshereniging moeilijker te maken. Ook schrapt hij de Belgische variant van de spreidingswet.

In het Belgische regeerakkoord staat dat 'toekomstige nieuwkomers' voortaan vijf jaar moeten wachten voordat ze recht hebben op sociale bijstand (met uitzondering van arbeidsongeschiktheid). Hun 'leefloon' wordt vervangen door een lager bedrag aan 'integratiesteun'. Eenmaal erkend, moeten vluchtelingen een 'versterkt integratietraject' volgen. Doen ze dat niet, dan krijgen ze minder integratiesteun.

In het regeerakkoord staat ook dat vluchtelingen in eerste instantie enkel een 'verblijf van beperkte duur' krijgen in België. Als het land van herkomst veilig wordt geacht, 'kunnen ze het grondgebied verlaten'.

Of deze plannen uitvoerbaar zijn? Volgens de Belgische migratiedeskundige Pascal Debruyne zal de Belgische regering opnieuw op juridisch bezwaren stuiten. Dat terwijl de Belgische staat sinds 2022 al ruim 10.000 keer is veroordeeld vanwege een gebrek aan opvangplekken, waardoor asielzoekers op straat slapen.

"Men holt de rechtstaat steeds verder uit", zegt Debruyne. "Maar er zijn ook gewoon praktische bezwaren. Je kan asielmigratie wel wegwensen, maar het is een gegeven. En dat is het altijd geweest. Asielmigratie heeft altijd te maken met instabiele situaties in andere landen en komt met pieken en dalen. Politici die doen alsof dat niet zo is en met stoere slogans komen, maken mensen maar wat wijs. Ondertussen worden de grenzen van de rechtstaat telkens iets verlegd."

Polen: pushbacks en geen recht op asiel

Dan Polen, dat berucht is om zijn strenge asielbeleid. Polen dwingt de laatste jaren migranten vanuit buurland Belarus terug de grens over, geregeld met geweld. Deze zogenoemde pushbacks schenden zowel Europese regels als het internationaal recht.

Maar nood breekt wet, meent premier Donald Tusk. Als reactie op de situatie aan de grens met Belarus, voerde Polen een wet in die het recht op asiel tijdelijk opschort. Het land zou te maken hebben met een uitzonderlijke veiligheidsdreiging, omdat Rusland en Belarus de EU zouden overspoelen met migranten uit het Midden-Oosten en Afrikaanse landen, uit wraak voor EU-sancties.

Bekijk in deze video uit 2024 hoe ernstig de situatie aan de grens is:

In dat pact is afgesproken dat asielzoekers straks strenger worden gescreend in aankomstlanden zoals Italië en Griekenland. Bij een positief asielbesluit worden ze vervolgens 'eerlijk' verdeeld over andere lidstaten, waaronder Nederland. Premier Tusk zegt wel te willen samenwerken tegen illegale migratie, maar wil niet nog meer vluchtelingen opnemen. 

Oostenrijk: gezinshereniging stopzetten

Tot slot Oostenrijk, waar de regering begin maart als eerste EU-land een controversieel verbod op gezinshereniging voor migranten aankondigde. Het land zou de 'enorme toestroom' van asielzoekers niet langer aankunnen. In 2023 en 2024 kwamen in totaal zo'n 17.000 mensen via gezinshereniging naar Oostenrijk. De meesten van hen waren minderjarig.

De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en hulporganisaties noemen het stoppen van gezinshereniging een 'duidelijke schending' van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Zij vinden het onrechtvaardig om gezinnen te scheiden.

Het is ook maar de vraag of het plan wordt uitgevoerd. Bondskanselier Christian Stocker erkent dat het plan controversieel is en laat het toetsen door de rechter.

De anti-immigratiepartij FPÖ won in september de Oostenrijkse verkiezingen, maar werd bij de formatie buiten de regering gehouden. Stocker werd uiteindelijk bondskanselier namens de centrumrechtse Volkspartij (ÖVP). Hij riep vorige week op tot nieuwe Europese asielregels. Die voldoen volgens hem niet meer en maken anti-immigratiepartijen alleen maar populairder.

'Kritiek Wilders was terecht'

"De kritiek van Wilders op zijn eigen kabinet was terecht: Nederland had niet 'het strengste migratiebeleid' van Europa", zegt politiek verslaggever Fons Lambie. "Andere Europese landen, met bijvoorbeeld christendemocratische of sociaal-democratische regeringen, hebben de afgelopen maanden veel strengere migratiemaatregelen ingevoerd dan het Nederlandse rechtse kabinet. Maar de snelle en stevige maatregelen in andere landen stuiten wel op rechterlijke uitspraken, op Europese en internationale verdragen. Dat risico zijn steeds meer Europese landen bereid te nemen."