Musk wil Amerikaanse politiek opschudden met eigen partij, hoe kansrijk is dat?
Tesla-baas Elon Musk wil de Amerikaanse politiek opschudden met zijn eigen partij, de 'America Party'. Volgens Musk is het huidige systeem 'gebroken' en zijn zowel Democraten als Republikeinen onderdeel van een systeem dat echte verandering blokkeert. Maar hoe serieus is dit initiatief? En wat zijn de kansen dat zijn partij echt voet aan de grond krijgt?
Met de oprichting van de America Party keert Musk zich nadrukkelijk tegen het bestaande politieke systeem. Maar volgens Amerika-deskundige Kenneth Manusama is de partij geen ideologisch project. "Het lijkt een cocktail van onvrede en rancune richting deze regering", zegt hij. Musk zou vooral gedreven worden door frustratie over zijn afkoelende relatie met Trump en het uitblijven van politieke resultaten, zegt Manusama.
Musk zou gefrustreerd zijn omdat hij 'niet meer bij de inner circle van Donald Trump zit', stelt politicoloog Diederik Brink. Hij leidde enkele maanden de taskforce DOGE die hard moest snoeien in de overheidsuitgaven. De nieuwe begrotingswet van Trump zou zijn werk bij DOGE ongedaan maken. Volgens Musk zou de wet zou de staatsschuld fors laten groeien.
In deze video leggen wij uit wat er gebeurt als de VS niet meer zijn schulden kan betalen:
De oprichting van een nieuwe partij zou een manier kunnen zijn om toch invloed uit te kunnen oefenen, suggereert Brink. De miljardair had eerder Trump's verkiezingscampagne met 277 miljoen dollar gesteund. Zijn gedachte zou zijn: "Ik heb het voor Donald Trump gekocht. Nu koop ik het voor iemand anders."
Hoe groot is de kans op succes?
Dat roept de vraag op: maakt zo'n partij kans? Vrijwel alle experts zijn het daarover eens: nee. Het Amerikaanse kiesstelsel biedt weinig tot geen ruimte voor nieuwe partijen. "Het kiesstelsel is een obstakel, derde partijen komen nauwelijks van de grond nationaal gezien", zegt Manusama. Dat blijkt ook uit de geschiedenis. De Libertaire en Groene Partijen doen regelmatig mee bij de verkiezingen maar scoren nauwelijks meer dan een paar procent van de stemmen.
Naast het kiesstelsel, lopen derde partijen op tegen financieringsproblemen, bureaucratische obstakels en gebrek aan organisatie. Brink vult aan: "Musk heeft geen infrastructuur en geen grote namen, het enige wat hij heeft is geld."
Momenteel is de partij van Musk nog niet officieel geregistreerd. Bovendien kan Musk zelf geen president worden, omdat hij niet in de VS geboren is, een grondwettelijke eis voor het ambt.
'Spoiler' partij
De meest serieuze derde partij in recente geschiedenis was dat van de centrum-rechtse miljardair Ross Perot. In 1992 won hij 19% van de stemmen. Uiteindelijk ging dit vooral ten koste van de Republikeinse kandidaat, waardoor de linksere Bill Clinton kon winnen.
Toch is hierdoor het risico voor de gevestigde politiek op lokaal niveau reëel. Volgend jaar zijn de parlementsverkiezingen. Amerikanen moeten dan in 435 aparte kiesdistricten hun afgevaardigden kiezen.
"Als Musk kandidaten gaat steunen, kan hij stemmen afsnoepen", zegt Manusama. "Dan helpt hij mogelijk de Democraten aan de overwinning in swing districts." Hij wijst op het 'spoiler effect'. Door het kiesstelsel, kan een rechtse derde partij een linksere partij in het zadel helpen.
Brink benadrukt dat ook: "Je zou in enkele districten een spoiler-effect kunnen krijgen, maar echt invloedrijk wordt het pas als hij 2 tot 5 zetels weet te veroveren bij krappe meerderheden." Musk stelt dit zelf voor als strategie. Op X schrijft hij dat 'gezien de flinterdunne marges in het congres zelfs een paar zetels voldoende zou zijn om als doorslaggevende stem te dienen bij omstreden wetten'.
Hoe reageren Amerikanen?
Dat roept de vraag op: is er überhaupt steun voor Elon Musk? Brink is daar scherp over: "Er is politiek geen ruimte. Links vertrouwt hem niet, rechts blijft bij Trump, en het politieke midden is grotendeels verdwenen." Ook Manusama wijst op zijn beperkte aantrekkingskracht: "Qua persoonlijkheid spreekt hij niet genoeg mensen aan. Zijn kracht zit in zijn geld en reputatie als uitvinder."
Uit peilingen blijkt dat 55 procent van de Amerikanen negatief tegenover Elon Musk staat, en maar 37 procent positief. Zijn rol bij DOGE wordt ook als controversieel gezien. 56 procent van de Amerikanen is van mening dat Musk te veel invloed heeft op de federale overheid.
Diepere frustratie in de samenleving
Toch raakt Musk aan een gevoel dat leeft: het wantrouwen jegens het tweepartijenstelsel. "Het aantal mensen dat zich als onafhankelijk bestempelt groeit alleen maar", zegt Manusama. "De frustratie met het huidige systeem wordt steeds groter." Slechts 23 procent van de Amerikanen is tevreden met hun eigen parlement.
Maar, waarschuwt Brink: "Dat gevoel is er wel, maar er is geen structurele ruimte. Je ziet elke paar jaar wel dat miljardairs zich mengen in de politiek. Maar als je macht alleen probeert te kopen, zonder ideologie of organisatie, dan houd je het niet vol."
