Mensonterende omstandigheden bij druivenpluk: de donkere kant van champagne
Maandag doet een rechter in Frankrijk uitspraak in een zaak tegen een vrouw die ervan wordt verdacht vijftig seizoenarbeiders onder mensonterende omstandigheden te hebben laten werken bij de oogst van druiven voor de productie van champagne. De rechtszaak geeft een lelijk inkijkje in de wereld achter het chique glaasje Franse bubbels.
Dertien uur per dag werken, geen stromend water en bedorven voedsel: het was niet bepaald joie de vivre voor vijftig druivenplukkers die in 2023 werkten voor het bedrijf Anavim, het uitzendbureau van de Kirgizische hoofdverdachte.
Geronseld via WhatsApp
De seizoenarbeiders leefden in krappe en onhygiënische omstandigheden in een verlaten gebouw in Nesle-le-Repons, in het hart van de Champagnestreek. Ze werden ontdekt door inspecteurs na een tip van een buurvrouw. De vijftig seizoenarbeiders zijn allemaal ongedocumenteerde migranten uit West-Afrikaanse landen. Ze woonden in Parijs en waren daar via WhatsApp geronseld door Anavim voor 'goedbetaald werk in de Champagnestreek'.
Daar aangekomen bleken de leefomstandigheden zo slecht dat de aanklager ze vorige maand omschreef als schadelijk voor de 'veiligheid, gezondheid en waardigheid' van de arbeiders. Een van hen verklaarde tegenover persbureau AFP dat ze als 'tot slaaf gemaakten' werden behandeld.
Tegen de Kirgizische directeur van het bedrijf is vier jaar cel geëist, waarvan twee jaar voorwaardelijk, wegens mensenhandel, uitbuiting van seizoenarbeiders en huisvesting onder erbarmelijke omstandigheden. Twee medeverdachten – één uit Frankrijk en een andere Kirgiziër – riskeren celstraffen tot drie jaar voor het ronselen van arbeidsmigranten.
Honderdduizenden seizoenarbeiders
De druivenplukkers (vendangeurs op z’n Frans) zijn vaak arbeidsmigranten, en ze zijn hard nodig: in de streek hebben meer dan 16.000 boeren bijna 35.000 hectare aan land in gebruik voor het verbouwen van druiven. Die moeten allemaal met de hand geplukt worden en om dat voor elkaar te krijgen, werken er elke herfst ongeveer 120.000 seizoenarbeiders in de streek.
De Fransen hebben uitgebreide regels opgesteld over hoe moet worden omgegaan met seizoenarbeiders op wijnplantages. "We kunnen geen champagnefles accepteren die ongereguleerde onderaanneming en grove mishandeling maskeert", zei de aanklager vorige maand in de rechtbank in Châlons-en-Champagne.
Toch is al langer bekend dat de arbeidsomstandigheden van de seizoenarbeiders soms te wensen overlaten: in 2023 stierven zes druivenplukkers in de Champagnestreek aan – waarschijnlijk – een hitteberoerte en de afgelopen jaren waren er twee andere strafzaken waarin uitzendbureaus schuldig werden bevonden aan mishandeling van druivenplukkers.
Uitbuiting 'moeilijk volledig uit te sluiten'
Het roept de vraag op: hoe kun je er als Nederlandse consument zeker van zijn dat voor je glas champagne geen druivenplukkers zijn uitgebuit? "Dat is moeilijk volledig uit te sluiten, maar ik denk echt dat deze situatie een uitzondering is", zegt Henrico van Lammeren, voorzitter van de Koninklijke Vereniging Nederlandse Wijnhandelaren (KVNW) en zelf wijnimporteur.
"Vanuit mijn ervaring als importeur kan ik je zeggen dat dit iets is wat wij aan de voorkant bespreken met een wijnboer, het is geen bijvraag. Als ze zeggen dat ze werken met uitzendbureaus om aan voldoende mensen te komen voor de oogst, dan is daarmee voor mij persoonlijk de kous af. Je moet dan vertrouwen dat die het netjes doen, ik ken die uitzendbureaus zelf niet."
Naast celstraffen voor de directeur, is ook sluiting van Anavim geëist en een boete van 200.000 euro voor de coöperatie van wijnboeren die het uitzendbureau had ingehuurd.
