Zeldzaam protest in Oekraïense steden tegen nieuwe wet

Het Oekraïense parlement stemde gisteren voor de anticorruptiewet. Het gaat om een wet die twee Oekraïense anticorruptie-instanties minder autonomie geeft. Opsporingsdienst NABU en vervolgingsinstantie SAPO komen door de wetswijziging onder controle van de Oekraïense hoofdaanklager te staan. Die wordt door president Volodymyr Zelensky benoemd. Nu zijn de instanties nog onafhankelijk. 

Buitenlandse media meldden gisteravond dat Zelensky de wet ondertekend heeft. Zelf heeft de Oekraïense president dat nog niet bekendgemaakt. Hij had zijn veto kunnen gebruiken om de wet tegen te houden. 

'Willen niet terug naar dictatuur'

Door de wetswijziging krijgt de Oekraïense regering meer controle over welke corruptiezaken worden onderzocht. Dat zorgt voor woede bij Oekraïners, die in steden als Lviv, Odesa en Kyiv de straat op gingen. 

"Er hing een bijzondere sfeer", zegt Oekraïneverslaggever voor RTL Nieuws Chris Colijn. Hij was aanwezig bij de demonstratie in hoofdstad Kyiv. "Je mag in Oekraïne niet demonstreren zonder toestemming. Het is oorlogstijd en daarom geldt een staat van beleg. Toch gingen zo'n duizend mensen de straat op. Ze verzamelden zich bij het kantoor van Zelensky om tegen de wet te protesteren."

Demonstranten zeggen dat de wet het voor Oekraïne moeilijker maakt om lid te worden van de Europese Unie. "We willen niet terug naar een dictatuur", zegt een demonstrant die de straat op is gegaan tegen de Britse krant The Guardian. "We willen niet zoals Rusland worden. En Zelensky is nog altijd onze president, maar we wijzen hem wel op zijn fouten." 

Een andere demonstrant zegt goed te hebben gekeken welke parlementariërs vóór de wet hebben gestemd. "Ik zeg niet dat zij corrupt zijn, maar ze hebben er mogelijk wel belang bij dat deze wet er komt."

Huiszoekingen

De afgelopen dagen zijn er huiszoekingen gedaan bij medewerkers van de anticorruptie diensten. Zelensky zegt dat de anticorruptie organen waren geïnfiltreerd door Rusland. Het Kremlin zou corruptie-onderzoeken willen gebruiken om de regering in Kyiv in diskrediet te brengen.

"Maar dat geloven veel Oekraïners niet", zegt Colijn. "De mensen die demonstreerden maken zich zorgen dat machtige topambtenaren binnen de overheid met deze wet worden beschermd." 

Vorige maand kwamen de anticorruptiediensten met aantijgingen tegen een Oekraïense minister, Oleksiy Tsjernysjov. Hij zou in de periode 2020-2022 een steekpenning hebben aangenomen van een projectontwikkelaar die goedkoop een stuk grond wilde kopen om er op te bouwen.

Er werd de afgelopen weken ook druk uitgeoefend op een belangrijke Oekraïense anticorruptie activist, Vitaly Sjaboenin. Hij richtte een eigen maatschappelijke organisatie op die helpt bij de opsporing van corruptie. Sjaboenin wordt nu aangeklaagd voor het ontwijken van de dienstplicht, terwijl hij sinds de tweede dag van de oorlog al dient als soldaat.

Toetreding EU

Oekraïne probeert zich bij de EU te voegen, maar moet daarvoor wel aan veel voorwaarden voldoen. "Er is bijvoorbeeld nog veel corruptie in Oekraïne, maar met de steun van de EU kan hier meer aan gedaan worden", legde correspondent Jeroen Akkermans eerder uit. 

Eurocommissaris voor EU-uitbreiding Marta Kos uitte gisteren kritiek op de Oekraïense wet en noemde deze een 'serieuze stap achterwaarts'. De twee anticorruptie-instanties zijn volgens haar 'essentieel'.

"De komende dagen verwacht ik dat Zelensky veel wordt gebeld door EU-leiders die zorgen hebben over deze wet", zegt Colijn. "Deze stap kan negatieve gevolgen hebben voor de toetreding van Oekraïne tot de EU, zeggen de demonstranten in Oekraïne. Zelensky zal daarom moeten uitleggen waarom hij denkt dat corruptie nog steeds bestreden kan worden, zonder onafhankelijke diensten."