17 jaar na de dood van Stan Storimans gloort er weer hoop op gerechtigheid
Correspondent Jeroen Akkermans blikt terug op de dood van RTL Nieuws-cameraman Stan Storimans, die in 2008 in Georgië werd gedood door een Russische Iskander-raket. "Stan komt altijd op bezoek op de dag van zijn dood – vandaag voor de zeventiende keer."
Het leven lacht mij toe. De zonsopgang belooft een mooie dag. Het eilandje voor de kust van Kroatië is geknipt voor een warme vakantie met familie en vrienden. Op een leeg terrasje aan de haven heb ik een vredig uitzicht. Cameraman Stan Storimans schuift aan met een ferme handdruk en een iets te harde klap op mijn schouder.
De aanleiding voor zijn jaarlijkse bezoek is zijn dood, vandaag zeventien jaar geleden. In 2008 deden we samen verslag van de Russische invasie in Georgië voor het RTL Nieuws toen een clusterbom uit een Russische Iskander-raket vlakbij explodeerde en een bruut eind aan zijn leven maakte. Ook elf Georgische burgers kwamen om het leven en meer dan twintig burgers raakten gewond op het Stalinplein in Gori.
We doen aangifte omdat niemand anders het doet. Het is onze laatste kans op gerechtigheid.
De reden waarom ik tot vervelens toe op de bloedige aanslag blijf terugkomen, is dat nog nooit iemand voor de dood van alle slachtoffers ter verantwoording is geroepen. Je zou denken dat een raketaanval op een burgerdoel een oorlogsmisdaad is die vervolging vereist. Maar de verdachten gaan tot dusverre vrijuit en hebben van het begin af aan alle ruimte gekregen om grove leugens over de toedracht te verspreiden en de internationale rechtsorde in de maling te nemen. Nemen we een dubbele espresso of wordt het bier tegen de last van cynisme en onverschilligheid, Stan?
Sinds 2024 zit er pas weer schot in de zaak omdat de weduwe van Stan en ik aangifte doen tegen leden van de Russische Iskander-brigade, de eigenaar van het langeafstandsmoordwapen. Het Openbaar Ministerie in Rotterdam onderzoekt of 'de zaak-Storimans' alsnog voor een Nederlandse rechter kan worden gebracht. Ik ben inmiddels uitgebreid door het OM verhoord.
Op onze sluipweg naar gerechtigheid is dit goed nieuws. Maar de consequentie van het onderzoek naar de feiten betekent ook een terugkeer naar de orkaan van clusterbom-kogeltjes en de stilte van slachtoffers die nooit meer opstaan. Maar we doen aangifte omdat niemand anders het doet. Het is onze laatste kans op gerechtigheid. We moeten wel.
Want tot dusverre heeft niet de rechter, maar de Russische president Poetin het laatste woord in wat ik voor het gemak de 'zaak-Storimans' noem. In 2013 laat Poetin de toenmalige premier Rutte weten dat het het Russische leger niet langer bij de dood van Stan betrokken mag worden. 'Het boek is dicht', aldus Poetin. Sinds 12 augustus 2008 ontkent het Kremlin betrokkenheid.
Moskou lapt video- en fotobewijs van de raketaanslag, forensisch bewijs van brokstukken van een Russische Iskander-raket en clustermunitie op de plaats delict aan zijn laars en hoont onderzoek van onder andere een Nederlandse regeringsmissie in 2008 en van RTL Nieuws in 2009 weg. Hoe Rusland denkt over internationale regels, afspraken en conventies over het recht op leven van burgers in oorlogsgebieden laat zich raden.
Maar ook ons vertrouwen in de instituten die zijn opgericht om de rechten van burgerslachtoffers in oorlogstijd te beschermen, is geschonden. In 2015 is het Internationaal Strafhof zeven jaar te laat begonnen met een onderzoek naar alle oorlogsmisdaden tijdens de oorlog in Georgië waarbij de plaats delict in Gori is onderzocht. Veertien jaar na de raketaanslag blijkt dat het hof niet verder is gekomen dan een arrestatiebevel tegen slechts drie ambtenaren.
Met andere woorden, het Hof loopt weg voor de consequenties van een oorlog die vijf dagen heeft geduurd.
Tot zover de moed en geloofwaardigheid van het Internationaal Strafhof in Den Haag. Maar vooral de uitspraak van het Europees Hof van de Mensenrechten in Straatsburg is een klap in het gezicht van alle oorlogsslachtoffers. Want het hof oordeelt, in een zaak tussen de staten Georgië en Rusland, dat het geen uitspraak kan doen over het recht op leven van alle burgers vanwege de 'chaos' op het slagveld tijdens de 'actieve fase' van de oorlog.
Met andere woorden, het hof loopt weg voor de consequenties van een oorlog die vijf dagen heeft geduurd. Juist in oorlogstijd zou je enige juridische bescherming voor burgers verwachten, maar nee. Juridische experts hebben de vloer aangeveegd met de capitulatie van de zeventien rechters van het hof.
De uitspraak belooft bovendien weinig goeds voor de juridische kans op gerechtigheid van burgerslachtoffers van de Russische invasie in Oekraïne. Want hoe gaat het hof om met de 'chaos' van een oorlogsgebied dat in feite al meer dan 4000 dagen 'actief' is? Onze eigen kansen op bescherming van het meest fundamentele recht van Stan zijn bij het Europese mensenrechtenhof al definitief verkeken omdat geen beroep tegen de uitspraak mogelijk is.
In deze context mag het een wonder heten indien betrokken verdachten alsnog door een Nederlandse rechter aansprakelijk gesteld zouden worden. De prijs van de slopende juridische strijd met de aanhoudende onzekerheid is hoog, maar bukken voor het cynisme maakt de straffeloosheid niet draaglijker, integendeel. Gesteund door het RTL Nieuws gaan we door omdat onze 'zaak-Storimans' ook een aanklacht is tegen de heersende onverschilligheid over oorlogsmisdaden. Boete, zweet en drama, ik kan er een boek over schrijven.
De zon rijst en Stan en ik nemen een duik. Op zijn reizen heeft de cameraman altijd een zwembroek bij zich. Tot een volgende keer, gabber.
In 2018, tien jaar later, blikten de dochter en vrouw van Stan terug op de verschrikkelijke gebeurtenis. Bekijk de video hieronder:
