Onderhandelingen over vrede in Oekraïne liggen weer stil: 'Rusland weigert met Zelensky te praten'

Vorige week meldde het Witte Huis nog dat Vladimir Poetin openstond voor een gesprek met Volodymyr Zelensky, maar inmiddels is de toon veranderd. "Misschien gaan ze elkaar ontmoeten, misschien ook niet", zei Trump op maandag.

"Deze diplomatieke gesprekken over een einde aan de oorlog zijn begonnen door Trump", vertelt Julia Soldatiuk-Westerveld, Oost-Europa deskundige van het Instituut Clingendael. "Maar Rusland ziet Oekraïne nog steeds niet als volwaardige gesprekspartner, en weigert om met Zelensky aan tafel te zitten."

"Rusland ziet zichzelf als grootmacht, en wil daarom alleen met de Verenigde Staten praten. Dat is ongemakkelijk voor Trump, omdat hij een ontmoeting wil organiseren waar Poetin en Zelensky allebei zijn."

"Het Kremlin heeft nooit publiekelijk geweigerd om een dergelijke bijeenkomst te houden, maar heeft altijd gezegd dat zorgvuldige voorbereidingen essentieel zouden zijn", schrijft Tatiana Stanovaja, Rusland-expert van de denktank Carnegie Center. Poetin wil pas een ontmoeting als laatste stap van de onderhandelingen, denkt Stanovaja, als er al bijna een deal is afgesproken.

Rusland stelt steeds dezelfde eisen voor een vredesdeal met Kyiv. Oekraïne moet zich helemaal terugtrekken uit de regio's Donetsk en Loehansk en officieel accepteren dat het nooit zal toetreden tot de NAVO of andere bondgenootschappen.

Het Kremlin wil ook niet dat er westerse vredestroepen in Oekraïne komen te staan om de vrede te beschermen. In april noemde Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov het idee van westerse vredestroepen al 'absoluut onacceptabel'.

Het voorstel betekent dat Oekraïne meer land moet opgeven, en dat er ook geen sterke maatregelen komen om te voorkomen dat Rusland in de toekomst opnieuw aanvalt.

Voor Kyiv zijn de eisen onacceptabel, maar Moskou doet vooralsnog geen concessies. De reden daarvoor is simpel, zegt de Oekraïense politiek analist Volodymyr Fesenko in gesprek met nieuwssite TSN: "Poetin heeft de illusie dat hij deze oorlog kan winnen."

Voorlopig gaat Rusland door met oorlogvoeren, en het boekt langzaam kleine beetjes terreinwinst.

"Rusland denkt dat het economisch en politiek gezien nu meer te winnen heeft als het doorvecht, dan wanneer het stopt met vechten", legt Soldatiuk-Westerveld uit.

"Vanuit economisch perspectief is het lastig voor Poetin om de oorlog te stoppen. Hij heeft een oorlogseconomie opgezet, en die kan hij niet zomaar weer veranderen naar een civiele economie", gaat Soldatiuk-Westerveld verder.

"Door die oorlogseconomie is er buiten de grote steden in Rusland ook een nieuwe middelklasse aan het ontstaan: gezinnen waarvan de mannen in Oekraïne vechten, en daar een hoog salaris voor krijgen. Dus ook van onderaf is er geen grote druk om te stoppen met de oorlog."

"Over een ontmoeting van de drie presidenten horen we nu niet veel meer, maar ondertussen wordt er nog wel gewerkt aan een concreet voorstel over veiligheidsgaranties voor Oekraïne", zegt Soldatiuk-Westerveld. Oekraïne praat dus met Europa en Amerika over maatregelen om te voorkomen dat Rusland opnieuw aanvalt.

De speciale gezant van Donald Trump aan Rusland, Steve Witkoff, ontmoet deze week een Oekraïense delegatie in New York. Het gaat onder andere om Zelensky's stafchef en de Oekraïense minister van Defensie. De gesprekken gaan over veiligheidsgaranties voor Oekraïne, meldt het Amerikaanse nieuwsagentschap Bloomberg.

Als Europa en Amerika het eens worden over veiligheidsgaranties voor Oekraïne, kan dat een extra drukmiddel worden tegen Rusland, vertelt Soldatiuk-Westerveld. "Met geloofwaardige veiligheidsgaranties staat Oekraïne sterker in de onderhandelingen. En dan wordt Rusland misschien gedwongen om meer concessies te doen. Zo kunnen veiligheidsgaranties de uitkomst van een toekomstige vredesdeal veranderen."

Voorlopig is er nog geen overeenstemming. "Het lijkt alsof alle partijen verschillende dingen bedoelen als ze praten over vrede en veiligheidsgaranties. Oekraïne wil dat Europa en de VS met hun troepen reageren als Rusland opnieuw aanvalt."

"Maar Europa bedoelt met veiligheidsgaranties dat het meer militaire en financiële steun levert, en Oekraïne zal adviseren", gaat Soldatiuk-Westerveld verder. "Europese landen lijken op dit moment niet bereid om soldaten in Oekraïne neer te zetten. De Verenigde Staten gaan er juist wél vanuit dat Europa soldaten en wapens levert, en stellen nu voor om luchtsteun en inlichtingensteun te bieden."

"Daarom is de hoofdtaak nu om te zorgen dat Oekraïne en haar partners in ieder geval over hetzelfde praten", zegt Soldatiuk-Westerveld. Vervolgens kunnen ze hun afspraken gebruiken om druk uit te oefenen op Poetin, en hem eindelijk naar de onderhandelingstafel krijgen.

De afgelopen maanden dreigde Trump ook met zware nieuwe sancties op Rusland als Poetin niet zou meewerken. Dat zou ook de druk kunnen verhogen, zodat de eisen van Moskou worden afgezwakt. Maar vooralsnog blijft het bij dreigementen. "Het is heel, heel ernstig wat ik in gedachten heb", zei Trump op dinsdag nog.