Het vergeten front van de Soedan-oorlog: 'Ze eten veevoer om te overleven'
Terwijl de schijnwerrpers op de oorlogen in Oekraïne en Gaza staan, speelt zich in Soedan een stille ramp af. De stad El-Fasher, in het westen van Soedan, wordt al meer dan 500 dagen belegerd door paramilitairen. Door de burgeroorlog daar dreigt er een humanitaire ramp.
Wanneer Adeeb Yousif de telefoon opneemt vanuit Soedan, klinkt hij vermoeid maar vastberaden. "De situatie in El-Fasher is vandaag de ergste humanitaire crisis ter wereld", zegt hij. Yousif is oprichter van de Soedanese hulporganisatie People to People en coördineert water- en voedselhulp voor duizenden gezinnen die in de belegerde stad vastzitten.
Yousif vertelt over de situatie in El-Fasher: "Mensen hebben helemaal niets meer en toch zitten ze daar. Ze kunnen niet weg, ze kunnen niet vluchten, en ze missen zelfs de meest basale levensbehoeften." El-Fasher staat centraal in de strijd tussen het Soedanese leger en de paramilitaire troepen van de RSF (Rapid Support Forces), die al sinds 2023 woedt. De stad is een van de laatste bolwerken van het Soedanese leger in de westelijke Darfoer regio, dat door de RSF wordt gedomineerd.
Het wordt steeds moeilijker om humanitaire hulp de stad binnen te krijgen. Meer dan 500 dagen is de stad omsingeld door de paramilitairen. "Er gaat niets naar binnen en niets naar buiten", zegt Yousif.
Waar draait het conflict om?
Al ruim twee jaar woedt een bloedige burgeroorlog in Soedan. De strijd gaat tussen het Soedanese regeringsleger en de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF). Aanleiding voor het conflict is onenigheid over hoe de macht tussen de leider van het regeringsleger en de generaal van de RSF moet worden verdeeld.
De oorlog heeft inmiddels aan 40.000 mensen het leven gekost. Ook zijn zeker elf miljoen mensen ontheemd geraakt en is er op bepaalde plekken sprake van een hongersnood. Het wordt door de Verenigde Naties gezien als de grootste humanitaire crisis wereldwijd.
RSF-soldaten zijn veelal van Arabische afkomst en hebben het voorzien op Soedanezen van Afrikaanse afkomst. Zowel het Soedanese leger als de RSF-milities maken zich volgens de VN schuldig aan oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Daarbij gaat het onder meer om seksueel geweld en uithongering als oorlogswapen.
El-Fasher, voorheen een stad van 1,5 miljoen mensen, was ooit een toevluchtsoord. Mensen die vluchtten voor geweld in andere delen van Darfoer kwamen naar deze stad, in de hoop op veiligheid. Nu zitten ze vast. "De RSF heeft een dertig kilometer lange muur rond de stad gebouwd", zegt Anette Hoffmann, Soedan-expert bij Clingendael. "Mensen kunnen er niet uit. Voedsel en zelfs drinkbaar water komen er niet meer in."
Wie toch probeert te vluchten, loopt groot gevaar. "Als we proberen te vluchten, worden we op straat gedood. Als we blijven, sterven we hier. Dus we sterven liever op onze eigen grond", kreeg Yousif te horen van bewoners van El-Fasher.
Hij vertelt over mensen bij controleposten die naar hun etniciteit worden gevraagd: "Als ze de verkeerde stam noemen, worden ze ter plekke doodgeschoten." De RSF is ooit voorgekomen uit zogenaamde 'Janjaweed'-milities die in de jaren 2000 in een eerder conflict in Darfoer namens de overheid vochten. Ook toen hebben zij het gemunt op vooral niet-Arabische bevolkinggroepen.
Hongersnood als wapen
De belegering is een bewuste strategie, zeggen zowel Yousif als Hoffmann. "Wat we zien is een klassieke uithongerstrategie gecombineerd met high-tech oorlogvoering: drones, artillerie en blokkades", legt Hoffmann uit. Volgens lokale bronnen sterven er op dit moment twee- tot driehonderd mensen per dag van de honger.
Het weinige voedsel dat nog beschikbaar is, is onbetaalbaar: prijzen liggen volgens het Wereldvoedselprogramma 460 procent hoger dan in de rest van het land.
"Mensen leven op 'anbaas' – een soort koekje wat wordt gemaakt van wat er overblijft als je pinda's en zonnebloempitten perst om olie te winnen", vertelt Hoffmann. Dat wordt normaal gesproken aan vee gevoerd. "Ze eten veevoer om te overleven", zegt ze. "Kinderen worden er ziek van, maar het is het enige wat nog beschikbaar is."
Wouter Booij van Unicef beschrijft de situatie als 'een hel'. "Dit is de grootste humanitaire kindercrisis ter wereld", zegt hij. "Kinderen met acute ondervoeding hebben medische zorg nodig, anders overlijden ze. Maar die zorg bestaat daar niet."
Hulp geblokkeerd
Internationale hulp aan de stad wordt vaak tegengehouden. "Geen enkel VN-konvooi heeft El-Fasher bereikt", zegt Hoffmann. "De RSF plundert of vernietigt ze, en de Soedanese regering houdt de grensovergangen grotendeels gesloten." Volgens Booij duurt het vaak twee weken om hulp überhaupt in de buurt van El-Fasher te krijgen. "Dan is het vaak al te laat."
Ondertussen is het VN-hulpplan slechts voor een kwart gefinancierd, vertelt Hoffmann. "Er is gewoon te weinig geld, te weinig trucks en te weinig politieke druk."
Het resultaat hiervan is 'de grootste hongersnood ter wereld', zegt Hoffmann. Vorig jaar riep de IPC al de hongersnood uit in vluchtelingenkampen buiten El-Fasher. Nu is dat ook in de stad zelf vastgesteld. Booij verklaart: "Hongersnood betekent niet dat je gewoon honger hebt. Het betekent dat je lichaam zó verzwakt is dat het energie uit je organen haalt, waardoor je lichaam structureel verzwakt."
Politieke impasse
De crisis is niet alleen humanitair, maar ook politiek. De RSF heeft vorige maand een eigen parallelle regering uitgeroepen. Hun leider beëdigde zichzelf als president. "Het zal het land verder verdelen, het conflict verdiepen en straffeloosheid creëren voor de daders van gruweldaden in Darfoer", waarschuwt Yousif.
Ook andere landen mengen zich in het conflict, vertelt Hoffmann. Egypte steunt het regeringsleger om de instabiliteit aan zijn grens te beperken. De Verenigde Arabische Emiraten zien de RSF juist als partner voor handel en toegang tot goud en landbouwgrond. "Zolang Egypte en de Emiraten geen druk voelen vanuit het Westen, gaat deze oorlog door", zegt Hoffmann.
Oorlog in Soedan wordt internationaler: ook Colombiaanse huurlingen mengen zich in de strijd
Wat El-Fasher extra kwetsbaar maakt, is de stilte. Internationale journalisten kunnen de stad niet in. Verhalen bereiken de buitenwereld alleen via burgerjournalisten en lokale netwerken. "Soedan lijdt onder 'onbekend maakt onbemind'", zegt Booij. "Iedereen zou moeten weten dat daar elke dag kinderen sterven. Meer aandacht zou levens kunnen redden."
Veerkracht en hoop
Toch is er nog hoop, benadrukt Yousif. "Ik gebruik deze pijnlijke verhalen als drijfveer om door te gaan. Ze herinneren mij er elke dag aan waarom we anderen moeten helpen en moeten blijven werken aan vrede."
Lokale burgerinitiatieven, gefinancierd door de Soedanese diaspora, zorgen dat er nog soepkeukens draaien. Yousifs organisatie, People to People, levert bijvoorbeeld water via zonnepompen en ezelskarren, maar dat is lang niet genoeg.
Booij doet een oproep aan wereldleiders: "Als je echt wil dat de situatie in Soedan wordt opgelost dan moet je als internationale gemeenschap de verantwoordelijkheid gaan pakken om die strijdende partijen bij elkaar te krijgen en te dwingen tot een staakt-het-vuren met ongehinderde humanitaire toegang."
De oorlog in Soedan is een van de meest onderbelichte conflicten. Omnia vertelt in deze video hoe ze vanuit Soedan naar Nederland is gevlucht. Zij wil niet dat de wereld het lot van haar land vergeet:
