Deskundigen over vredesplan Gaza: 'Situatie is nu echt anders'

"Als beide partijen instemmen met dit voorstel, zal de oorlog onmiddellijk eindigen", staat in het vredesvoorstel. Een langgekoesterde wens van heel veel landen. De bedoeling is dat direct daarna Gaza 'gederadicaliseerd en terreurvrij' wordt, alle Israëlische gijzelaars worden vrijgelaten en worden geruild voor Palestijnen die vastzitten in Israëlische gevangenissen. 

Het dagelijks bestuur moet tijdelijk in handen komen van 'gekwalificeerde' Palestijnen. En een ander belangrijk punt: niemand wordt gedwongen om Gaza te verlaten. Iets waarover juist vaak openlijk werd gesproken door de Israëlische president Benjamin Netanyahu, zijn coalitiepartners en ook door Trump.

Houdgreep

"De situatie is nu dus ook echt anders", zegt Peter Malcontent, specialist in het Palestijns-Israëlische conflict van de Universiteit Utrecht. "Er staat voor alle partijen veel meer op het spel, ze hebben elkaar gezamenlijk in een soort houdgreep."

Donald Trump heeft gezegd dat Israël alle steun van hem krijgt 'om de dreiging van Hamas definitief uit te schakelen' als de Palestijnse groep niet akkoord zou gaan. "Omgekeerd is Netanyahu door Trump ook echt onder druk gezet om akkoord te gaan. En daarnaast is Israël de afgelopen maanden internationaal steeds verder geïsoleerd geraakt, dus ook dat zorgt voor druk."

Een volgende factor, legt Malcontent uit, is de verklaring van acht Arabische en islamitische landen. Het gaat om Egypte, Indonesië, Jordanië, Pakistan, Qatar, Saoedi-Arabië, Turkije en de Verenigde Arabische Emiraten. "Er is nu ook eensgezindheid vanuit die hoek", zegt Malcontent. "Eerder, toen Israël bijvoorbeeld het staakt-het-vuren dit jaar eenzijdig verbrak, was die er vanuit de Arabische wereld niet. Dit legt niet alleen extra druk op Israël, maar ook op Hamas. Zij weten nu dat ze al deze landen tegen zich hebben als ze niet akkoord gaan. Op die manier worden ze ook nog verder tegen de muur gezet."

Vooralsnog is de eerste reactie van Hamas dat zij het voorstel 'te goeder trouw zullen bestuderen en met een reactie zullen komen', meldde een bron aan persbureau AFP. 

Ook voor president Trump staat er veel op het spel. "Hij ziet zichzelf als grote vredestichter", legt Malcontent uit. "Toch is het hem nog niet gelukt om de oorlogen in Gaza en Oekraïne te beëindigen. Hij zal zich dus ook niet zomaar terugtrekken uit dit voorstel."

Volgens correspondent Midden-Oosten Pepijn Nagtzaam is het voor het eerst in lange tijd 'dat het erop lijkt dat er een mogelijkheid is dat er vrede komt'. "Er zijn nog steeds een hoop redenen om cynisch te zijn. Maar het is het meest realistische en allesomvattende plan dat op tafel heeft gelegen."

"Tot gisteren was eigenlijke sprake van het meest gitzwarte scenario voor de Palestijnen: verdrijving en vernietiging", legt Nagtzaam uit. "Israëlische politici uit de regering-Netanyahu zijn in de afgelopen tijd heel duidelijk geweest: ze wilden Gaza volledig bezetten en voor een groot deel annexeren. Het positieve aan dit voorstel is dus dat dat niet doorgaat. Gaza blijft voor de Palestijnen."

'Hamas zal niet direct tekenen'

"Hamas weet dat het de oorlog niet kan winnen en ook niet nog heel lang kan volhouden", zegt Nagtzaam. "Ze zijn al een tijdje op zoek naar een uitgang. Dit zou dat mogelijk kunnen zijn, maar de vraag is natuurlijk of ze bereid zijn akkoord te gaan met alle voorwaarden. Eén daarvan is namelijk ook in feite dat ze zichzelf opheffen. Maar Trump heeft het wel op scherp gezet: het is dit of niets."

Toch verwacht Nagtzaam niet dat Hamas zomaar akkoord gaat. "Ze zullen niet tekenen bij het kruisje, om het zo maar te zeggen. Hamas vertrouwt Israël op al die twintig punten in het vredesplan niet en omgekeerd ook niet. Ze zullen toch proberen te onderhandelen en proberen er zo goed mogelijk uit te komen."

Bekijk in deze video de reactie van Palestijnen in Gaza op het vredesvoorstel van Trump:

En ook het Israëlische standpunt is nog niet helemaal duidelijk. Waar Netanyahu eerst liet weten akkoord te zijn met het voorstel, waar ook in staat dat het Israëlische leger zich onder bepaalde voorwaarden geleidelijk terugtrekt uit de Gazastrook, liet hij later weten dat het leger in grote delen van het Palestijnse gebied actief zal blijven. 

Ook maakte hij duidelijk nog altijd fel tegenstander van een Palestijnse staat te zijn, terwijl verschillende landen lieten weten het huidige voorstel juist te zien als een nieuwe kans op een tweestatenoplossing. 

'Zonniger dan ooit'

"Hamas en vooral Israël hebben er allebei een handje van gehad in de afgelopen jaren om als er een concreet voorstel voor een staakt-het-vuren lag, op het laatste moment nog van alles toe te voegen", zegt Malcontent. "Het laatste woord over dit akkoord is zeker nog niet gezegd. Hoe gaat Netanyahu dit verkopen aan zijn coalitiepartners bijvoorbeeld? Mogelijk zullen ze nog met extra eisen komen."

"En vanuit Hamas kan het wellicht zo zijn dat ze extra garanties willen. Als ze al zo veel opgeven, zichzelf dus opheffen, dan willen ze toch wel de geschiedenis ingaan als de beweging die zo veel mogelijk heeft bereikt voor de Palestijnse zaak." En dus is het 'zonniger dan ooit', zegt Malcontent. "Maar is de bewolking echt nog niet verdreven."

Nagtzaam benadrukt: "Hamas kan wel zeggen: 'We vertrouwen Israël en de VS niet. En daar hebben ze alle recht toe. Maar als ze nee zeggen, gaat het verder zoals nu: complete vernietiging en verdrijving."

Een belangrijk punt dat Malcontent nog wil toevoegen: "Als je even uitzoomt en kijkt wat hier feitelijk gebeurt, dan zie je dat dit de rode lijn in de geschiedenis van de Palestijnen is. Van het begin van de 20ste eeuw tot aan nu: er gebeurt van alles met het lot van de Palestijnen zonder dat ook maar één Palestijn zelf iets wordt gevraagd."

"Dat is ook wat nu gebeurt. De meeste Palestijnen willen ook van Hamas af, hoewel er nog genoeg mensen zijn die de politieke boodschap van Hamas en misschien ook de organisatie steunen. Maar hoe gaat het nieuwe bestuur er dan uitzien? Het plan is door de internationale gemeenschap gemaakt, zonder inspraak van Palestijnen. Wie zijn die Palestijnse experts dan die zitting moeten nemen in het tijdelijk bestuur? En wanneer en hoe wordt een nieuw bestuur gevormd of gekozen? Dat moet wel op de goedkeuring van Palestijnen kunnen rekenen", besluit Malcontent.