Waarom de eerste verkiezingen in Syrië sinds de val van Assad zo uitzonderlijk zijn
In Syrië worden morgen voor het eerst parlementsverkiezingen gehouden sinds de val van het wrede Assad-regime. Reden voor een feest van de democratie is het echter niet: bijna niemand mag stemmen. Waarom is dat? En mag je dit dan eigenlijk wel verkiezingen noemen? Vijf vragen en antwoorden.
1. Allereerst: waarom worden er verkiezingen gehouden?
Dat is in maart afgesproken toen een nieuwe, tijdelijke grondwet werd ondertekend door Ahmed al-Sharaa. Hij is de voormalig leider van HTS, de radicaal islamitische strijdgroep die in het verleden nog een tak vormde van terreurgroep al-Qaeda. HTS bracht eind vorig jaar het Assad-regime na 53 jaar ten val en greep de macht.
Tijdens het bewind van de familie Assad waren er in Syrië geen eerlijke verkiezingen. Het was een dictatuur vol repressie, verwoesting en massamoord. Wat in 2011 leidde tot een gewapende opstand die uitmondde in een burgeroorlog waarbij honderdduizenden mensen zijn omgekomen.
Al-Sharaa werd in januari benoemd tot interim-president van Syrië. Zijn nieuwe regering heeft een tijdelijk mandaat van vijf jaar gekregen. Het doel is om zo eerst stabiliteit te brengen in het door oorlog verscheurde land.
2. Hoe zien die verkiezingen eruit?
Nou, niet zoals die in Nederland. Directe verkiezingen, waarbij alle stemgerechtigde Syriërs naar stembussen door heel het land komen, zitten er niet in. Dat heeft allereerst praktische redenen. Door oorlog en aardbevingen is veel infrastructuur zoals wegen en bruggen verwoest. Er is geen tijd en geld om dat allemaal op korte termijn te repareren.
Ook zijn er geen bevolkingsregisters in Syrië, en dus ook geen officiële lijsten met daarop het aantal stemgerechtigden per regio. Daarbij zijn miljoenen Syriërs op de vlucht hun papieren kwijtgeraakt, of afgepakt zien worden door het Assad-regime.
3. Hoe kan er dan toch gestemd worden?
Er is gekozen voor een soort getrapt kiesproces. President al-Sharaa heeft daarvoor per decreet een Hoge Kiescommissie benoemd van elf leden. Zij mogen op hun beurt weer lokale kiesraden samenstellen met 'vooraanstaande' burgers en academici. Deze kiesraden moeten voor minstens 20 procent uit vrouwen bestaan, is de belofte.
De lokale raden kiezen vervolgens 140 van de in totaal 210 volksvertegenwoordigers in het parlement. De resterende 70 zetels in het parlement worden gekozen door al-Sharaa zelf. Hij zegt daarbij rekening te zullen houden met minderheden die ondervertegenwoordigd zijn.
De verkiezingen waren oorspronkelijk gepland voor 15 tot en met 20 september. Maar ze werden uitgesteld om de autoriteiten meer tijd te geven om het grote aantal aanvragen voor het kiescollege te kunnen beoordelen.
4. Kun je dit dan wel verkiezingen noemen?
Ja en nee. Ja, omdat de Hoge Kiescommissie heeft beloofd dat alle regio's naar rato vertegenwoordigd zullen zijn in het nieuwe parlement. De aangewezen leden van de kiesraden die wel mogen stemmen, doen dat bovendien voor het eerst zonder dat zij worden gecontroleerd of bang hoeven te zijn dat ze worden opgepakt.
Nee, omdat al-Sharaa de touwtjes zelf stevig in handen houdt. De president heeft zo dusdanig veel invloed op de uitkomst, dat je allerminst mag spreken van vrije, democratische verkiezingen.
Ook stemmen delen van het land zondag niet mee. Het gaat om de Koerdische provincies in het noorden en de zuidelijke regio Sweida, waar voornamelijk druzen wonen. Die gebieden erkennen de nieuwe regering in Damascus niet en er wordt op sommige plekken nog gevochten. Hun zetels blijven daarom leeg tot de rust is teruggekeerd, aldus de regering.
5. Mogen we rekenen op eerlijke verkiezingen?
Al-Sharaa zegt een nieuwe, democratische staat te willen bouwen. Veel Syriërs hopen dat hij dat waarmaakt, en geven hem het voordeel van de twijfel. Zeker gezien alle recente ellende en onderdrukking is dat niet vreemd. Zij hopen op vooruitgang en een beter leven voor henzelf en hun families.
Veel politici in andere landen zijn gezien zijn verleden sceptisch over de machtsgreep van al-Sharaa. Maar zij zien wel de kans op een stabiel Syrië, waar misschien ook de vele vluchtelingen op een dag kunnen terugkeren.
Maar tegelijkertijd blijft er de vrees dat opnieuw rebellengroepen zullen opstaan in Syrië, of dat oorlogsmisdadigers niet worden berecht, waardoor mensen soms het recht in eigen hand zullen nemen.
De tegenstanders van het Assad-regime kwamen in martelgevangenissen terecht, waarvan RTL Nieuws er één bezocht in Syrië:
