Val van Assad in Syrië is historisch: 'Dit ging ongekend snel'

In 2011 brak een burgeroorlog uit nadat protesten tegen het regime met veel geweld werden onderdrukt. Er vielen naar schatting een half miljoen doden. Miljoenen Syriërs vluchtten naar het buitenland.

Er is tijdens de Syrische burgeroorlog hard gevochten om steden zoals Aleppo. "Het ging daar echt straat voor straat. De stad Homs werd door de rebellen nooit bereikt, maar nu is het in één dag gevallen." 

De rebellen opereren onder de naam HTS, voluit Hayat Tahrir al-Sham. Jaren geleden opgericht als een jihadistische organisatie. De groep vindt zijn oorsprong in Jabhat al-Nusra, dat gezien werd als de Syrische tak van al-Qaeda. 

'Ik weet niet wat ik zie'

De hoofdstad Damascus is vannacht overgenomen. Dat had vrijwel niemand voor mogelijk gehouden. "Als je dat een maand geleden had verteld aan analisten hadden ze je uitgelachen. Ik zat er de afgelopen dagen zelf ook naar te kijken, ik weet niet wat ik zie."

Bronnen zeggen tegen persbureau Reuters dat Assad de stad is ontvlucht. Het is onduidelijk waar hij zich nu bevindt. Militairen van het Syrische regeringsleger hebben van de legertop te horen gekregen dat een einde is gekomen aan de heerschappij van Assad. Duizenden burgers zijn te voet en met de auto naar een groot plein in Damascus gegaan. Ze scandeerden 'vrijheid'.

Steun Assad weggevallen

Hoe kan het zo snel zijn gegaan? "Achteraf is het altijd makkelijk praten", zegt Nagtzaam. "Tot nu toe kon Assad terugvallen op zijn internationale partners Iran en Rusland. Dankzij de luchtmacht, gesteund door Rusland, had Assad altijd een overwicht op de rebellen."

Die steun was er dit keer niet meer. "Assad raakte de controle kwijt. Dat was niet eerder gebeurd." 

Assad had zichzelf als winnaar van de burgeroorlog uitgeroepen, vertelt Nagtzaam. "Hij had een deel van Syrië stevig in handen en dacht: het is wel goed zo. Hij heeft zich de afgelopen jaren proberen te rehabiliteren. Hij werd weer uitgenodigd door Arabische leiders. Die dachten ook: hij zit er nou eenmaal, dus dan moet je zaken met hem doen."

Abu Mohammed al-Jolani

Ondertussen werkten de rebellen door aan een sterkere legermacht. Dat gebeurde in en rond de plaats Idlib. HTS leidde daar de afgelopen tijd een streng autoritair bewind. 

Wat de machtsovername betekent voor Syrië, en vooral voor Syrische minderheden zoals de Alavieten, christenen en Koerden, is nog de grote vraag. De leider van HTS, Abu Mohammed al-Jolani, liet de afgelopen weken weten dat hij vindt dat Syrië 'vrij' moet zijn. 

"Hij probeert zich in ieder geval als leider van heel Syrië te profileren. Hij zegt tegen minderheden: we gaan jullie echt niks doen. Of dat stand houdt is de grote vraag. Bijna alle Syriërs die ik gesproken heb de afgelopen periode, zeiden: eerst moet Assad weg, en dan kijken we wel verder."

Koerdische milities in Syrië reageren voorzichtig optimistisch. Zij zien nieuwe kansen voor hun land nu Assad gevlucht lijkt te zijn. "Deze verandering biedt de mogelijkheid om een nieuw Syrië te bouwen, waar democratie en rechtvaardigheid centraal staan", zegt commandant Mazloum Abdi van de Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF). Dan kunnen volgens hem 'de rechten van alle Syriërs worden gegarandeerd'.

Het hoofd van beeld Assad gaat inmiddels als triomf door straten Damascus: