Waarom optimisme, terwijl Poetin niet beweegt? 'Er zijn zoveel losse eindjes'

"Ik denk dat we nu dichter bij elkaar staan dan ooit tevoren", zei de Amerikaanse president Donald Trump vandaag. De Duitse bondskanselier Friedrich Merz zei gisteravond precies hetzelfde. Hij had de hele dag gesproken met Europese leiders, Amerikaanse onderhandelaars en de Oekraïense president Zelensky.

"Maar achter gesloten deuren zeggen Europese functionarissen dat de gesprekken in dit stadium vooral gaan over het behouden van de steun van het Witte Huis voor Oekraïne", schrijft The Guardian. "En minder over het bereiken van een duurzame overeenkomst tussen Moskou en Kyiv."

"Ik zit niet bij de gesprekken, dus ik weet niet hoe ze verlopen", zegt onderhandelingsdeskundige Wilbur Perlot, oprichter van de organisatie Peace Academy. "Maar als men zegt dat de gesprekken constructief en positief zijn, dan heeft dat waarschijnlijk te maken met de druk van Donald Trump om snel een akkoord te sluiten. Of de gesprekken daadwerkelijk zo goed zijn, is van een afstand niet te zeggen."

Op zondag en maandag lag de focus op veiligheidsgaranties voor Oekraïne. Dat zijn beloftes van de bondgenoten van Oekraïne, dat ze actie zullen ondernemen als Rusland in de toekomst een nieuwe aanval lanceert.

In een gezamenlijk statement spraken Europese leiders over zes punten waar ze het over eens zijn. Ze noemen bijvoorbeeld een internationale troepenmacht die door Europa wordt geleid en door Amerika wordt gesteund. Er wordt ook gesproken over een systeem om in de gaten te houden of de vrede wordt geschonden.

Het statement geeft een inkijkje in het verloop van de onderhandelingen. Er staat bijvoorbeeld dat 'niets is afgesproken totdat alles is afgesproken'.

"Dat zinnetje zegt eigenlijk alles, en laat zien hoeveel losse eindjes er nog zijn in deze onderhandelingen", zegt Laurien Crump, buitenlandexpert aan het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis van de Radboud Universiteit Nijmegen. "Een plan hangt van details aan elkaar, het zijn allemaal puzzelstukjes. Als er een puzzelstukje ontbreekt, sta je met lege handen."

Vandaag sprak Volodymyr Zelensky de Tweede Kamer toe. Hieronder zie je een deel van zijn toespraak:

“De akkoorden die de regering van Trump sluit, zijn tot nu toe steeds heel mager op details", ziet Wilbur Perlot. "Dat zien we onder andere bij het akkoord over Gaza, dat ook uit twintig punten bestond. Ter vergelijking: het het vredesakkoord tussen de Colombiaanse overheid en de rebellengroep FARC telde 298 pagina's.”

"Vooralsnog is er meer reden tot optimisme over het proces dan over de uitkomst van de gesprekken", vertelt Crump. "De Amerikanen, Europeanen en Oekraïners zitten samen aan tafel, en dat is goed nieuws. Maar we hebben eerder gezien dat de standpunten van Amerika ook snel weer kunnen omslaan."

"Er is nu een gemeenschappelijk standpunt, en de bal komt bij de Russen te liggen. Dat is voorzichtig positief, maar het moet nog blijken of er ook resultaten volgen."

Er zijn nog veel openstaande vraagstukken die moeten worden behandeld voordat er echt een vredesdeal kan worden getekend. Die gaan momenteel vooral over grondgebied en veiligheidsgaranties.

"Het is onzeker wat de veiligheidsgaranties precies zullen inhouden", legt Crump uit. "Er wordt nu vrij concreet gesproken over een internationale troepenmacht, waar de Amerikanen niet aan meedoen. Dat kan betekenen dat de Europeanen de kolen uit het vuur mogen halen als Rusland opnieuw aanvalt."

"Oekraïne en Europa willen weten waar ze precies mee akkoord gaan, en wie het gaat implementeren", vertelt Perlot. "Hoe wordt een gevechtspauze gemonitord, en door wie? Wie bepaalt wanneer de veiligheidsgaranties in werking treden, en wat is dan precies de reactie van Amerika en Europa?”

Als het gaat over grondgebied, dan wil Rusland graag dat het Oekraïense leger zich terugtrekt uit de hele regio Donbas. Dat lijkt nog onbespreekbaar voor Zelensky, en voor de Oekraïense bevolking.

Ook hier wijst Perlot op belangrijke onbeantwoorde vragen. "Wordt het front bevroren, en moet Oekraïne grondgebied weggeven? Of staat Oekraïne alleen toe dat Rusland feitelijk aanwezig is in die gebieden? Er zijn nog veel openstaande vragen die mij cruciaal lijken."

Uit een peiling die gisteren werd gepubliceerd door het Kyiv Internationaal Instituut voor Sociologie blijkt dat driekwart van de Oekraïners niet akkoord wil gaan met een vredesdeal waarbij Oekraïne zich moet terugtrekken uit de Donbas en ook geen sterke veiligheidsgaranties krijgt.

Of er een akkoord komt, ligt natuurlijk ook aan de houding van Vladimir Poetin. "Veel hangt er vanaf of er in Moskou het gevoel is dat het water hun aan de lippen staat, maar dat gevoel lijkt er nu niet te zijn", zegt Perlot.

Vooralsnog lijkt de kans groot dat het Kremlin niet instemt met de plannen van Oekraïne, Europa en Amerika. "Wij zullen op geen enkel moment instemmen met, akkoord gaan met of zelfs maar genoegen nemen met enige aanwezigheid van NAVO-troepen op Oekraïens grondgebied", zei een hooggeplaatste Russische diplomaat vandaag nog. In hetzelfde interview laat de diplomaat weten dat Rusland geen genoegen neemt met minder terrein.

De Oekraïense president Zelensky liet aan journalisten weten dat hij druk vanuit Amerika verwacht als de Russen hun eisen niet bijstellen. "Ik denk dat Amerika sancties zal opleggen en ons meer wapens zal geven als Poetin alles afwijst." Tot nu toe is de Amerikaanse druk op Poetin minimaal geweest.

"Er wordt onderhandeld met twee partijen die allebei niet gewonnen hebben, maar eigenlijk ook allebei niet verloren hebben. Maar op dit moment stellen de Verenigde Staten zich op alsof Rusland de winnaar is, en ik denk dat daar een groot probleem ligt", zegt Perlot. "Dat duwt Oekraïne richting een akkoord dat veel te pro-Russisch is, wat in de toekomst weer kan leiden tot nieuwe conflicten."